نقش هوش مصنوعی در تحول مدیریت بحران

کارشناس فناوری اطلاعات و پژوهشگر، با تأکید بر اینکه مدیریت بحران همواره با چالش‌هایی چون سرعت عمل، دقت تصمیم‌گیری و تخصیص بهینه منابع همراه است، گفت: در عصر حاضر، هوش مصنوعی به‌عنوان یک فناوری تحول‌آفرین، در حال بازتعریف پارادایم‌های سنتی مدیریت بحران است و می‌تواند نقشی کلیدی در پیش‌بینی، مقابله و بازسازی پس از حوادث ایفا کند.

رها صفری در گفت‌وگو با ایسنا، گفت: مدیریت بحران، به عنوان مجموعه‌ای از اقدامات پیشگیرانه، آمادگی، مقابله و بازسازی در برابر حوادث غیرمترقبه، همواره با چالش های پیچیده ای مانند سرعت عمل، دقت در تصمیم گیری و تخصیص بهینه منابع روبرو بوده است. در عصر حاضر، هوش مصنوعی (AI) به عنوان یک فناوری تحول آفرین، در حال باز تعریف پارادایم های سنتی مدیریت بحران است. این فناوری با توانایی تحلیل حجم انبوهی از داده ها در کسری از ثانیه، الگوسازی پیشرفته و پیش بینی دقیق، پتانسیل فوق العاده ای برای نجات جان انسان ها، کاهش خسارات اقتصادی و تسریع در بازسازی دارد.

وی با اشاره به نقش های کلیدی هوش مصنوعی در مراحل مختلف مدیریت بحران، ادامه داد: هوش مصنوعی با تحلیل داده های تاریخی و زنده (مانند داده های ماهواره ای، ایستگاه های هواشناسی و حسگرها) می تواند وقایع طبیعی مانند سیل، زلزله، آتش سوزی جنگل ها و طوفان را با دقت و زمان بندی بهتری پیش بینی کند. مدل های پیش بینی مبتنی بر AI قادرند الگوهای پیچیده را شناسایی کرده و احتمال وقوع بحران را در مناطق خاص ارزیابی کنند.

این کارشناس حوزه فناوری اطلاعات در خصوص ارزیابی آسیب پذیری، عنوان کرد: الگوریتم های یادگیری ماشین می توانند نقشه های خطرپذیری را با دقت بالا تولید کنند. این نقشه ها با تلفیق داده های جغرافیایی، جمعیتی، زیرساختی و محیط زیستی، مناطق پرخطر و آسیب پذیر را شناسایی می کنند و به برنامه ریزان برای اولویت بندی اقدامات پیشگیرانه کمک می نمایند. هوش مصنوعی می تواند هزاران سناریوی مختلف بحران را شبیه سازی کند تا بهترین استراتژی های تخلیه، تخصیص منابع و پاسخگویی را شناسایی و بهینه سازی نماید.

وی با اشاره به تحلیل سریع خسارات، گفت: پس از وقوع بحران، پهپادهای مجهز به هوش مصنوعی و تصاویر ماهواره ای می توانند به سرعت مناطق آسیب دیده را اسکن کرده و میزان و گستردگی خسارات را به دقت ارزیابی کنند. این تحلیل سریع، مبنای تصمیم گیری برای ارسال کمک های اولیه است. ربات های خودکار و پهپادها می توانند در مناطق خطرناک و غیرقابل دسترس (مانند آوارهای ساختمانی پس از زلزله) به جستجوی بازماندگان بپردازند. الگوریتم های بینایی کامپیوتری قادر به شناسایی علائم حیاتی انسان ها هستند.

این پژوهشگر در خصوص مدیریت منابع و لجستیک، اظهار کرد: هوش مصنوعی می تواند با بهینه سازی مسیرها، تخصیص هوشمند منابع امدادی (مانند آب، غذا، دارو و پناهگاه) را مدیریت کند تا کمک ها در کوتاه ترین زمان ممکن به نیازمندان برسد. سیستم های AI می توانند حجم عظیمی از پیام های شبکه های اجتماعی و تماس های اضطراری را در لحظه تحلیل کنند تا نیازهای فوری مردم، نقاط بحرانی و شایعات را شناسایی و اولویت بندی نمایند.

وی ادامه داد: هوش مصنوعی با تحلیل داده ها، خسارات اقتصادی وارده را به طور دقیق برآورد می کند که برای برنامه ریزی تخصیص بودجه بازسازی حیاتی است. با استفاده از تصاویر ماهواره ای دوره ای، هوش مصنوعی می تواند پیشرفت پروژه های بازسازی را ردیابی کرده و هرگونه تاخیر یا انحراف از برنامه را شناسایی کند. چت بات های هوشمند می توانند به عنوان دستیاران اولیه، به آسیب دیدگان در غلبه بر استرس و اضطراب پس از حادثه کمک کنند و اطلاعات لازم درباره خدمات حمایتی را در اختیار آنها قرار دهند.

صفری در خصوص چالش ها و ملاحظات اخلاقی بیان کرد: عملکرد هوش مصنوعی کاملاً وابسته به کیفیت و کمیت داده های آموزشی است. داده های ناقص می توانند به پیش بینی ها و تصمیم گیری های نادرست منجر شوند. جعبه سیاه بودن برخی الگوریتم های پیچیده AI می تواند باعث شود تصمیمات اتخاذ شده برای انسان ها غیرقابل درک باشد. تعیین مسئول در صورت خطای سیستم یک چالش جدی است. استفاده از داده های شخصی در بحران، نگرانی هایی درباره حریم خصوصی افراد ایجاد می کند. اتکای کامل به فناوری می تواند در صورت از کار افتادن سیستم ها (مثلاً قطعی برق)، آسیب پذیری جدیدی ایجاد کند.

این کارشناس حوزه فناوری و اطلاعات در پایان بیان کرد: هوش مصنوعی یک ابزار قدرتمند برای تقویت توانایی بشر در مدیریت بحران است، اما نمی تواند جایگزین قضاوت انسانی، همدلی و تصمیم گیری های استراتژیک در سطوح بالا شود. آینده مدیریت بحران در گرو همکاری همزیستانه بین انسان و ماشین است. سرمایه گذاری در توسعه الگوریتم های شفاف، قابل اعتماد و اخلاق محور، آموزش نیروهای انسانی برای کار با این سیستم ها و ایجاد چارچوب های قانونی و حکمرانی ، برای بهره گیری کامل از پتانسیل هوش مصنوعی در نجات جان انسان ها و ایجاد جامعه ای تاب آور ضروری است.

*