یک تناقض تلخ

فردا یکشنبه ۳۰ شهریور برابر با ۲۱ سپتامبر، بنام روز جهانی صلح نامگذاری شده است. در این فرصت برآنیم بصورت مختصر واکاوی نماییم که در این سال‌ها صلح چه مفهومی پیدا کرده و به کدام بیراهه و ناکجا آباد رفته است؟

به گزارش ایسنا، فرهاد خادمی در آستانه روز جهانی صلح در یادداشتی در روزنامه سیاست روز نوشت:

صلح، واژه‌ای که باید در ذات خود نشانه آرامش، عدالت، همزیستی و امنیت برای بشریت باشد، امروز بیش از هر زمان دیگری به مفهومی تحریف ‌شده و ابزار دست قدرت‌های سلطه‌گر بدل شده است. روز جهانی صلح را هر سال به یاد همگان می‌آورند، اما این یادآوری بیشتر شبیه یک نمایش تبلیغاتی است تا حقیقتی عمیق و پایدار. پرسش اساسی اینجاست؛ کدام صلح و برای چه کسانی؟ در جهانی که هر گوشه آن شعله‌های جنگ و ناامنی از خاورمیانه تا آفریقا و از شرق اروپا تا آمریکای لاتین زبانه می‌کشد، آیا سخن گفتن از صلح چیزی جز تناقضی آشکار است؟ قدرت‌های بزرگ، صلح را نه به معنای توقف جنگ و ایجاد عدالت، بلکه به معنای تثبیت منافع خود تعریف کرده‌اند. هر جا منافعشان در خطر باشد با شعار دفاع از حقوق بشر و آزادی، جنگی تازه می‌آفرینند و هر کجا ثروت و منابعی را تصاحب کنند، همان را به‌عنوان «صلح پایدار» معرفی می‌کنند.
امروز صلح دیگر نه یک ارزش انسانی، بلکه یک واژه سیاسی و یک ابزار رسانه‌ای شده است. نهادهایی همچون شورای امنیت و سازمان ملل که باید پاسدار عدالت و امنیت جهانی باشند، عملاً به کارگزاران قدرت‌های امپریالیستی تبدیل شده‌اند. وقتی کشوری کوچک مورد تجاوز واقع می‌شود و صدای دادخواهی‌اش در نهادهای جهانی شنیده نمی‌شود، اما همان نهادها برای منافع یک ابرقدرت قطعنامه پشت قطعنامه صادر می‌کنند، آیا هنوز می‌توان باور داشت که صلح معنای واقعی خود را حفظ کرده است؟ صلحی که از آن دم زده می‌شود، چیزی جز استمرار سلطه، بسط نفوذ و تحمیل اراده قدرت‌های بزرگ بر کشورهای ضعیف نیست.
بازی با واژه صلح امروز به جایی رسیده است که حتی جنگ‌های ویرانگر با عنوان «عملیات صلح‌بان» یا «مداخله بشردوستانه» توجیه می‌شود. در این منطق وارونه، بمباران یک کشور، نابودی زیرساخت‌ها و آوارگی میلیون‌ها انسان، گامی در مسیر صلح خوانده می‌شود. این همان سقوط مفهومی است که واژه صلح را از محتوای واقعی‌اش تهی کرده و آن را به پوششی برای توجیه تجاوزگری بدل ساخته است. آنچه امروز به نام صلح تبلیغ می‌شود، بیشتر به یک قرارداد موقت برای تقسیم منافع و کنترل منابع شباهت دارد تا برقراری عدالت و امنیت برای ملت‌ها.
جهان امروز بیش از هر زمان دیگر نیازمند صلحی واقعی است، صلحی که ریشه در عدالت، احترام متقابل، کرامت انسانی و رهایی ملت‌ها از سلطه داشته باشد. اما تا زمانی که معیار صلح نه امنیت ملت‌ها بلکه منافع قدرت‌های امپریالیستی باشد، این روز جهانی چیزی جز یادآور یک تناقض تلخ نخواهد بود؛ تناقضی که می‌گوید واژه صلح در دنیای کنونی دیگر بازیچه‌ای در دست سلطه‌گران است و هیچ نسبتی با حقیقت ندارد.
اگر امروز به نقشه جهان نگاه کنیم، می‌بینیم هر جا نامی از صلح برده می‌شود، درست همان جا آتش جنگ ویرانگر روشن است. نمونه بارز آن فلسطین است؛ دهه‌هاست که مردم بی‌دفاع زیر بمباران و محاصره به سر می‌برند و هزاران کودک و زن قربانی می‌شوند، اما همان قدرت‌هایی که خود را مدعی صلح می‌دانند، یا سکوت کرده‌اند یا آشکارا پشت رژیمی ایستاده‌اند که از هر قانون انسانی و بین‌المللی عبور کرده است. این صلحی است که تنها به شرط تضمین منافع اشغالگران تعریف می‌شود. در اوکراین، یمن، سوریه و افغانستان نیز سناریو مشابهی جریان دارد؛ صلح بهانه‌ای است برای دخالت، تجزیه، فروش اسلحه و تثبیت سلطه.
صلح واقعی، آن‌گونه که وجدان بشر می‌خواهد، یعنی توقف جنگ، رفع ظلم، احترام به مرزها و کرامت ملت‌ها. اما صلحی که در گفتمان قدرت‌های بزرگ عرضه می‌شود، در واقع نوعی «مدیریت بحران» برای استمرار بازار سلاح و حفظ هژمونی است. کافی است به آمار صادرات اسلحه نگاه کنیم؛ همان کشورهایی که پرچم صلح‌طلبی را در دست گرفته‌اند، بزرگ‌ترین تولید کنندگان و فروشندگان سلاح‌اند. چگونه می‌توان باور کرد
کسی با یک دست بمب و موشک بفروشد و با دست دیگر شاخه زیتون تکان دهد؟ این تناقضی است که نشان می‌دهد صلح امروز بیشتر شبیه یک تجارت کثیف است تا یک آرمان انسانی.
روز جهانی صلح باید روزی برای اعتراض ملت‌ها باشد، نه جشن و نمایش سیاسی. باید فریاد زد که صلح، بدون عدالت و رهایی از سلطه، شعاری پوچ است. تا زمانی که معیار برقراری صلح، منافع قدرت‌های امپریالیستی و شرکت‌های اسلحه‌سازی باشد، هر صلحی موقتی، ظاهری و پوشالی خواهد بود. تنها زمانی می‌توان از صلح سخن گفت که هیچ کشوری حق تحقیر و تجاوز به دیگری نداشته باشد، که حق تعیین سرنوشت ملت‌ها به رسمیت شناخته شود و که عدالت، نه منافع ابرقدرت‌ها، محور تصمیم‌گیری باشد.
امروز بیش از هر زمان دیگر، جهان به بازتعریف مفهوم صلح نیاز دارد؛ صلحی که نه در اتاق‌های دربسته دیپلماتیک و پشت میزهای قدرت، بلکه در خواست میلیون‌ها انسان رنج‌دیده و جنگ‌زده ریشه داشته باشد. اگر این بازتعریف اتفاق نیفتد، واژه صلح همچنان بازیچه‌ای خواهد بود برای تحکیم سلطه و ادامه چرخه خون و خشونت.

*