دیدار گرم به سبک جنگ سرد

دیدار روسای جمهور کشورهای آمریکا و روسیه در ایالت آلاسکای آمریکا هرچند که بی هیچ توافقی به پایان رسید اما حواشی مختلف و متعددی داشت که یادآور روزهای نه چندان دور روابط ملتهب آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی بود.

پوتین و ترامپ روسای جمهور روسیه و آمریکا بالاخره با یکدیگر دیدار کردند. دیداری که اگرچه هر دو طرف آن را سازنده خواندند اما بدون هیچ توافق نامه رسمی به پایان رسید.

در شرایطی که در روز جمعه تقریبا چشم همه رسانه‌های جهان به آلاسکا قطعه‌ای جدا از خاک آمریکا که روزگاری متعلق به امپراتوری تزاری روسیه بوده است، دوخته شده بود؛ تصاویر ورود سرگئی لاوروف وزیر امورخارجه روسیه به هتل محل اقامت خود در آلاسکا خبرساز شد.

او تیشرتی بر تن داشت که حروف روسی CCCP (با تلفظ اِس اِس اِس اِر) روی آن نقش بسته بود. حروفی که در زبان روسی اولین حروف اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی هستند. گویا لاوروف در نظر داشت تا روزهایی را که روس‌ها در اوج قدرت در حال رقابت با آمریکایی‌ها بودند، یادآور شود؛ آن هم در دل سرزمینی که روزگاری جزو خاک امپراتوری روسیه بوده و تاکید کند که حالا هم روس‌ها با دستی بالاتر در نبرد اوکراین وارد این مذاکرات خواهند شد.

البته آنچه در نهایت هم رخ داد و صدای مهم ترین رسانه‌های غربی را هم درآورد چیزی غیر از این نبود. رئیس جمهور آمریکا با پهن کردن فرش قرمز به استقبال کسی در خاک آمریکا می‌رفت که در سال‌های اخیر از سوی اروپایی‌ها و مقامات آمریکایی نازی و هیتلر زمانه خطاب شده بود و حتی حکم دستگیری از دادگاه بین المللی داشت، کسی که غربی‌ها معتقد بودند با اعمال تحریم‌ها منزوی‌اش کرده‌اند. همین تصویر باعث شد تا بسیاری از رسانه‌های غربی سنگینی کفه دستاوردهای این دیدار را حتی پیش از شروع دیدار دو جانبه به نفع پوتین ارزیابی کنند.

به عنوان مثال رسانه‌هایی مانند نیویورک‌تایمز، اکونومیست، آسوشیتدپرس، آتلانتیک، سی‌ان‌ان و ایندیپندنت، بر این نکته متمرکز شدند که پوتین که پس از آغاز جنگ اوکراین در سال ۲۰۲۲ به عنوان یک «منزوی بین‌المللی» معرفی می‌شد، اکنون با فرش قرمز و استقبال رسمی در خاک آمریکا به‌عنوان یک «مهمان محترم» ظاهر شد.

نیویورک‌تایمز در گزارشی نوشت: «از لحظه‌ای که پوتین از هواپیما پیاده شد و روی فرش قرمز آلاسکا قدم گذاشت، سفر وی یک پیروزی بود؛ این دیدار او را از یک پاریای(طبقه پَست در هند) غربی به یک مهمان محترم در خاک آمریکا تبدیل کرد.»

اکونومیست نیز با تحلیل مشابه، تأکید کرد که پوتین بدون دادن امتیاز مشخص، مشروعیت بین‌المللی و زمان بیشتری برای ادامه جنگ به دست آورد. در همین حال، سی‌ان‌ان و ایندیپندنت با تمرکز بر زبان بدن پوتین و پیشنهاد او برای برگزاری نشست بعدی در مسکو، این تحول را نشانه‌ای از جسارت روسیه دانستند.

البته که طرف آمریکایی هم بیکار ننشسته بود تا روس‌ها تمام کیف ماجرا را ببرند؛ ترامپ اولین عکس دیدار را در میان ۴ فروند جنگنده نسل پنجم F۳۵ با پوتین انداخت و اتفاقا در حین این که عکاسان در حال ثبت تصاویر این دیدار تاریخی بودند ۴ فروند F۳۵ دیگر به همراه یک فروند بمب افکن راهبردی B۲ نیروی هوایی ارتش ایالات متحده از روی سر روسای جمهور روسیه و آمریکا پرواز کردند.

غیر از این موارد متلک‌ها و قدرت نمایی‌هایی که یادآور دوران جنگ سرد بود اما دو رئیس جمهور با گرمی و لبخند با هم دیدار کردند و پس از دیدار هیئت‌های سه نفره دو طرف هم که بنا به گفته رسانه‌ها دو ساعت و نیم هم به طول انجامید گفت و گوها را مثبت و سازنده ارزیابی کردند و اتفاقا پوتین هم به زبان انگلیسی برای دیدار بعدی، مسکو را به عنوان میزبان پیشنهاد داد تا احتمالا در دیدار بعدی او هم بتواند بمب افکن راهبردی TU-۱۶۰ با اسکورت ۴ فروند جنگنده نسل پنجمی SU۵۷ نیروی هوایی ارتش روسیه را از روی سر ترامپ به پرواز درآورد.

مرشایمر: صلح با شروط روس‌ها برای ترامپ ناممکن است
در شرایطی که روسای جمهور روسیه و آمریکا دیداری گرم و دوستانه داشتند و اتفاقا خیلی هم از یکدیگر تعریف و تمجید کردند اما پروفسور جان مرشایمر نظریه پرداز و تحلیل گر روابط بین الملل تحقق یک پیمان صلح توسط آمریکا برای پایان دادن به جنگ اوکراین را ناممکن دانست.

مرشایمر در یک گفت و گوی کوتاه تلویزیونی پس از پایان این دیدار اظهار کرد: ترامپ شدیدا خواهان یک توافق صلح است، اما حقیقت این است که نمی‌تواند. مشکل اصلی این است که او شروط روس‌ها را نمی تواند بپذیرد و اوکراین و اروپا نیز نمی‌پذیرند. اولین شرط پذیرفتن الحاق چهار استان اوکراین و کریمه به روسیه است.

شرط دوم این است که اوکراین کشوری بی‌طرف باشد؛ اساسا به این معنی که دیگر عضو ناتو نباشد و از غرب، خصوصا آمریکا تضمین امنیتی دریافت نکند. سومین شرط این است که اوکراین به حدی غیرنظامی شود که دیگر توان هجومی قابل توجه علیه روسیه نداشته باشد. این شروط برای روسیه غیرقابل تغییر هستند و اوکراین و اروپا آن‌ها را نمی‌پذیرند. بنابراین تصور پیشرفت واقعی به سوی توافق دشوار است.

از برندگان تا بازندگان دیدار آلاسکا ۲۰۲۵
نکته مهم دیگر این دیدار حضور نداشتن هیچ یک از کشورهای اروپایی و از همه مهم تر خود اوکراینی بود که موضوع محوری گفت و گوهای میان آمریکا و روسیه اعلام شده بود. شاید هنوز ارزیابی این نکته که سود واقعی این دیدار را ترامپ برده یا پوتین دشوار باشد اما یک نکته را به طور قطع می توان بیان کرد و آن این است که بازندگان اصلی این جنگ و صد البته این دیدار اروپا و مخصوصا اوکراینی‌ها بودند.

اروپایی که از خرید گاز ارزان روسیه محروم شد و فشارهای اقتصادی را تجربه کرد در نهایت اخیرا توسط ترامپ مجبور به خرید گران سوخت از آمریکا شده است. باخت اوکراین اما حتی سال‌ها قبل تر از شروع جنگ شروع شده بود. زمانی که اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ فروپاشید و کشور اوکراین تاسیس شد؛ اوکراینی‌ها میراثی مشتمل بر ۵ هزار کلاهک هسته ای شوروی را از این فروپاشی به ارث بردند.

هرچند که تا پایان سال ۱۹۹۶ میلادی به پیشنهاد و فشار روسیه و آمریکا همه این سلاح‌ها را امحا کردند و بازدارندگی کشور خود را با قول دفاع روس‌ها و آمریکایی‌ها از خاک اوکراین در صورت حمله طرف ثالث طاق زدند. دقیقا در سال ۱۹۹۶ بود که حکم مرگ و آوارگی میلیون‌ها اوکراینی امضا شد و زیربنای اشغال و نابودی این کشور پایه گذاری شد.

امروز روسیه نزدیک به ۱۱۴۵۰۰ کیلومتر مربع (۴۴۶۰۰ مایل مربع) یا ۱۹درصد از خاک اوکراین، از جمله کریمه و بخش عمده‌ای از خاک شرق و جنوب شرقی این کشور را در کنترل دارد و سرنوشت خاک و ملت اوکراین به شطرنج جنگ سردگونه روسای جمهور دو کشوری بستگی دارد.

*