زعفران، امیدوارکننده‌ترین ترکیب طبیعی برای کاهش سرعت پیری

پیری فرایندی است که روزی سراغ همه ما می‌آید؛ اما آیا می‌توان روند آن را کندتر کرد؟ پژوهشی تازه به بررسی نقش زعفران به عنوان گیاه شناخته‌شده در طب سنتی ایران، در مقابله با پیری پرداخته است.

به گزارش ایسنا، پیری، بخشی طبیعی از زندگی انسان است که با خود تغییراتی تدریجی و گاهی دردناک به همراه می‌آورد. با بالا رفتن سن، بدن دچار فرسایش می‌شود، سلول‌ها آسیب می‌بینند، بافت‌ها کارایی پیشین خود را از دست می‌دهند و احتمال ابتلا به بیماری‌های مزمن افزایش می‌یابد. بر اساس آمارهای جهانی، جمعیت سالمندان در حال رشد است و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰ بیش از ۲ میلیارد نفر بالای ۶۰ سال داشته باشیم. این افزایش، نه‌تنها فشار بیشتری بر نظام‌های سلامت وارد می‌کند، بلکه آرزوی داشتن پیری سالم و باکیفیت را به یک مسئله مهم برای جوامع تبدیل کرده است.

در این میان، بررسی عوامل موثر بر کاهش سرعت پیری و بیماری‌های مرتبط با آن، به یکی از اولویت‌های اصلی پژوهش‌های علمی تبدیل شده است. پیری تنها به چروک شدن پوست یا سفید شدن مو محدود نمی‌شود؛ بلکه شامل بروز اختلال در عملکرد سیستم ایمنی، کاهش توان بازسازی سلول‌ها و اندام‌ها، و افزایش آسیب‌پذیری بدن در برابر بیماری‌هاست. بسیاری از مشکلات شایع در سالمندان، مثل زوال شناختی، پوکی استخوان، بیماری‌های قلبی، و حتی سرطان‌ها، ریشه در فرآیندهای پیچیده پیری دارند. بنابراین، شناخت و کنترل این فرآیندها از طریق عوامل طبیعی یا دارویی، می‌تواند راهی برای ارتقای کیفیت زندگی و افزایش عمر سالم باشد.

در این رابطه، حسین حسین‌زاده، استاد گروه سم‌شناسی و داروشناسی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، به‌همراه یکی از همکاران خود، پژوهشی در زمینه تأثیر ترکیبات فعال زعفران بر روند پیری انجام داده‌اند. این تحقیق با تمرکز بر خاصیت‌های بالقوه زعفران به‌عنوان یک ترکیب طبیعی و بومی ایران، به بررسی این موضوع پرداخته که آیا این گیاه می‌تواند در کاهش روند پیری نقش مؤثری داشته باشد یا خیر.

در این پژوهش مروری، اطلاعات موجود درباره زعفران و ترکیبات آن از منابع علمی بین‌المللی مانند PubMed، Scopus و Google Scholar جمع‌آوری شده است. محققان با جستجوی کلیدواژه‌هایی مرتبط با زعفران، مواد مؤثره آن (مثل کروسین و سافرانال) و پیری، مقالات منتشرشده تا سال ۲۰۲۴ را بررسی کرده‌اند. هدف آن‌ها این بود که از میان انبوه اطلاعات موجود، تصویری علمی از اثر احتمالی زعفران بر روند پیری ارائه دهند.

بر اساس یافته‌های این مطالعه، زعفران دارای ترکیباتی است که می‌توانند از آسیب‌های سلولی جلوگیری کنند. به گفته پژوهشگران، ترکیبات زعفران خاصیت آنتی‌اکسیدانی قوی دارند؛ یعنی می‌توانند رادیکال‌های آزاد - مولکول‌های ناپایداری که به سلول‌ها آسیب می‌زنند - را خنثی کنند. این ویژگی باعث می‌شود که زعفران توانایی مقابله با استرس اکسیداتیو، که یکی از عوامل کلیدی در پیری سلولی است، را داشته باشد.

همچنین مشخص شده است که زعفران می‌تواند مرگ سلولی را مهار کرده و به بهبود عملکرد سیستم دفاعی بدن کمک کند. خواص ضد التهابی این گیاه نیز در کاهش التهاب‌های مزمن مؤثر است؛ التهاب‌هایی که یکی از نشانه‌های رایج پیری و بسیاری از بیماری‌های مربوط به سن بالا هستند. در برخی مطالعات، اثرات محافظتی زعفران بر بافت‌های مغز، پوست، کبد و کلیه گزارش شده است.

در ادامه این پژوهش آمده است که پیری با مجموعه‌ای از اختلال‌ها در عملکرد سلول‌ها و اندام‌های بدن همراه است؛ از جمله عملکرد ضعیف سیستم ایمنی، اختلال در تولید انرژی سلولی و واکنش‌های التهابی بی‌ثبات. زعفران می‌تواند به تثبیت غشای سلولی، کاهش آسیب‌های ژنتیکی (مثل تخریب DNA) و تقویت فعالیت سلول‌ها کمک کند.

درواقع هرچند هنوز تحقیقات عملی و گسترده‌ای در این زمینه انجام نشده، اما شواهد موجود حاکی از آن است که این گیاه پتانسیل افزایش طول عمر و بهبود وضعیت سلامتی در دوران سالمندی را دارد.

مقاله علمی مروری حاصل از این مطالعه در فصلنامه «زراعت و فناوری زعفران» منتشر شده است؛ نشریه‌ای پژوهشی وابسته به دانشگاه تربت حیدریه و انجمن علمی گیاهان دارویی ایران، که به بررسی جنبه‌های مختلف علمی و کاربردی زعفران می‌پردازد.

*