بازار آشفته نقل‌وانتقالات ایران/ بازیکنان معمولی، ستاره قیمت‌ها می‌شوند!

دیروز ارقام نجومی‌ای از سوی مدیرعامل باشگاه استقلال درباره نقل و انتقالات تابستانی لیگ بیست و پنجم مطرح شد؛ ارقامی که نتیجه سال‌ها سوءمدیریت فوتبالی و غیرفوتبالی بوده است. با این حال از مدیران فدراسیون فوتبال و نهادهای مرتبط دیگر انتظار می‌رود به جای اظهار نظرهای کلیشه‌ای، فکری به حال بهبود شرایط بکنند.

به گزارش ایسنا، علی نظری جویباری مدیرعامل باشگاه استقلال دیروز (چهارشنبه) در گفت‌وگو با رسانه رسمی این باشگاه از اوضاع آشفته بازار نقل و انتقالات ایران پرده برداشت. البته ارقام ۱۰۰، ۱۲۰، ۱۴۰ و ۱۵۰ میلیارد تومانی که مدیرعامل استقلال به آنها اشاره کرده برای اهالی فوتبال دور از انتظار نبود اما نظری جویباری اولین مقام رسمی باشگاهی بود که از آن صحبت کرد. شناسایی اینکه هر رقم برای کدام نقل و انتقالات تابستانی لیگ بیست و پنجم است، کار سختی نیست اما چه شد که فوتبال ایران در اوضاع اقتصادی بد کشور به این سطح از گرانی بازیکنان داخلی رسید؟

نبود نظارت، محدود بودن سهمیه بازیکنان خارجی، فشار هواداران و نبود استراتژی بلند مدت در نقل و انتقالات و مدیریت مالی باشگاه از مهم‌ترین دلایلی است که فوتبال ایران را به این روز انداخته است. البته فدراسیون فوتبال در دو فصل اخیر در نظر داشت با اعمال کردن قانون سقف بودجه به حقوق بازیکنان سر و سامانی بدهد اما به قدری این قانون با محوریت کمیته‌های قضایی و مجوز حرفه‌ای فدراسیون فوتبال، ناقص و بدون نظارت و ضمانت اجرایی اجرا شد که در نهایت حتی خود مدیران فدراسیون فوتبال هم از وجود سقف بودجه خنده‌شان می‌گیرد.

فوتبال ایران برای دریافتن «بایدها و نبایدها» برای مقابله با افزایش قراردادهای بازیکنان و بی‌ثباتی اقتصادی باشگاه‌ها مناسب‌ترین مورد مطالعاتی است اما در این گزارش به سراغ دو مورد مطالعاتی که توانسته‌اند با راهکارهایی که در نظر گرفته‌اند، شرایط را تغییر دهند، رفته‌ایم.

MLS
لیگ حرفه‌ای فوتبال آمریکا در دهه ۱۹۹۰ تا اوایل دهه ۲۰۰۰ با حقوق بالای بازیکنان داخلی و بی‌ثباتی مالی مواجه بود که راهکارهای زیر را برای حل این مشکلات در نظر گرفت.

مدیران این لیگ سیستمی مشابه NBA در MLS پیاده کردند به این معنا که بازیکنان این لیگ تحت قرارداد MLS شدند تا از تنش بین باشگاه‌ها برای به خدمت گرفتن یک بازیکن جلوگیری شود. به نوعی مکانیزمی کنترل شده در نظر گرفتند اما با توجه به نبود شفافیت در فوتبال ایران به احتمال فراوان این مکانیزم منجر به اتفاقات بدتری می‌شود.

MLS همچنین محدودیت در مجموع حقوق‌های پرداختی هر باشگاه را در نظر گرفت. در واقع همان سقف بودجه لیگ برتر ایران را به شکل شفاف و با ضمانت اجرایی بالا در این لیگ اعمال کرد. از طرفی برای کمک به باشگاه‌هایی با قدرت مالی بالا، قانونی با عنوان "قانون بکام" در نظر گرفت که به هر باشگاه اجازه می‌دهد ۳ بازیکن خارج از محدودیت‌های پرداختی به خدمت بگیرد.

نتیجه این کار منطقی شدن حقوق‌ها، ثبات مالی باشگاه‌ها و افزایش کیفیت بازیکنان خارجی جذب شده در این لیگ شد.

بازار آشفته نقل‌وانتقالات ایران/ بازیکنان معمولی، ستاره قیمت‌ها می‌شوند!

سوپرلیگ چین
این لیگ در حد فاصل ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ تا آستانه ورشکستگی رفت. سر به فلک کشیدن حقوق بازیکنان خارجی، افزایش حقوق بازیکنان چینی به دلیل محدودیت در جذب بازیکن خارجی و ورشکستگی یکی پس از دیگری باشگاه‌ها باعث شد که مدیران فوتبال چین تصمیمی جدی برای حل مشکلشان بگیرند.

مدیران سوپرلیگ چین علاوه بر سقف بودجه برای باشگاه‌ها، برای بازیکنان چینی سقف قرارداد ۷۵۰ هزار دلاری و برای بازیکنان خارجی سقف قرارداد ۳ میلیون دلاری اعمال کردند. البته با این تبصره که اگر باشگاهی بیشتر از این مبالغ پرداخت کند، باید به همان اندازه مبلغ مازاد مالیات برای توسعه فوتبال پایه پرداخت کند.

بازار آشفته نقل‌وانتقالات ایران/ بازیکنان معمولی، ستاره قیمت‌ها می‌شوند!

راه حل فوتبال ایران برای حقوق بالای بازیکنان داخلی
۱. افزایش سهمیه بازیکنان خارجی
ابتدا باید به این نکته اشاره کرد که اولین شوک قیمتی در فوتبال ایران به فصلی برمی‌گردد که جذب بازیکن خارجی ممنوع شد. همین تصمیم نابخردانه از سوی وزارت ورزش وقت باعث شد که قیمت بازیکنان داخلی سر به فلک بکشد چرا که دیگر آنها صاحبان این بازار انحصاری بودند. در نتیجه برای از بین بردن این انحصار، فدراسیون فوتبال طی دو فصل گذشته تصمیم درستی مبنی بر افزایش تعداد سهمیه جذب بازیکن خارجی گرفت؛ سهمیه‌ای که الان ۱+۵ است اما به نظر می‌رسد این سهمیه باید بیشتر شود و حتی این محدودیت برداشته شود تا انحصارطلبی بازیکنان داخلی شکسته شود و آنها از چنین محدودیتی در جهت بالا بردن حقوقشان سوءاستفاده نکنند.

۲. اعمال محدودیت در پرداختی باشگاه‌ها
این مورد مشابه همان سقف بودجه‌ شکست خورده در فوتبال ایران است؛ روشی که ماهیت درستی داشت اما به قدری فدراسیون در اجرای آن ضعیف عمل کرد که قانون خنده‌داری به نظر رسید. با این حال برای سقف بودجه یا سقف قرارداد، مکانیزم‌های مختلفی وجود دارد که شاید مدلی که در لیگ MLS اجرا شد، بهتر باشد. در لیگ MLS به باشگاه‌ها اجازه جذب سه بازیکن خارج از هر گونه سقفی داده شده است. علاوه بر این در صورتی که این باشگاه‌ها باز هم از سقف پرداختی در نظر گرفته شده عبور کنند، مشمول پرداخت مالیات می‌شوند. با این حال همه اینها نیازمند سیستم نظارتی قوی است که در ایران کمتر دیده می‌شود.

علاوه بر این سقف بودجه نباید به شکل دستوری اعمال شود و بر اساس اعمال فرمولی بر میانگین درآمدهای دو تا سه سال اخیر باشگاه‌ها محاسبه شود. البته وظیفه فدراسیون فوتبال فقط نوشتن فرمول نیست بلکه باید همچنان پیگیر حق پخش باشد تا حق پخشی که در بودجه در نظر گرفته شده را به باشگاه‌ها تزریق کند. ضمن اینکه فدراسیون فوتبال و سازمان لیگ هم باید درآمد باشگاه‌ها مانند تبلیغات محیطی را به صورت شفاف اعلام کند که در محاسبات در نظر گرفته شود.

۳. اجرا به صورت آزمایشی
از مهم‌ترین عللی که از همان روز اول مشخص می‌کرد سقف بودجه با شکست مواجه می‌شود، اعمال یک شبه آن و به بالطبع موضع‌گیری منفی باشگاه‌ها نسبت به آن بود. در همه جای فوتبال دنیا اگر قانونی اثرگذار بوده، ابتدا به صورت پایلوت اجرا شده تا مدیران، بازیکنان و مربیان تحت سیستم جدید آموزش ببینند و پس از یک یا دو فصل به شکل اجباری اعمال شده است. سقف بودجه هم در فوتبال ایران باید به صورت آزمایشی اعمال می‌شد تا هم باشگاه‌ها آموزش ببینند و هم نقاط ضعفی که باید اصلاح شود مشخص می‌شد اما فدراسون فوتبال ایران بدون در نظر گرفتن تمام این موارد، بازار نقل و انتقالاتی آشفته کنونی را به ارمغان آورده است. با این حال اکنون فرصتی وجود دارد که دستورالعمل فیرپلی مالی که گفته می‌شود در وزارت ورزش تنظیم شده با همین حساسیت بالا اجرایی شود.

چطور نظارت بر باشگاه‌ها بیشتر شود؟
راهکار پیشنهادی این است که مانند کاری که AFC در صدور مجوز حرفه‌ای می‌کند، یک ناظر خارجی علاوه بر سازمان لیگ فوتبال بر قراردادها و پرداختی باشگاه‌ها نظارت کند.

علاوه بر این برای جلوگیری از تقلب و ارائه گزارش‌های دستکاری شده و نادرست توسط باشگاه‌ها، به جای اعمال جرایم سنگینی نظیر کسر امتیاز و محکومیت‌های هنگفت مالی برای عبور از سقف بودجه، این جریمه را برای ارائه گزارش غلط در نظر گرفته شود تا باشگاه‌ها گزارش شفاف و درست ارائه کنند. از طرف دیگر برای عبور از سقف بودجه مالیات سنگینی در نظر گرفته شود تا حداقل در صورت عبور باشگاه‌ها از سقف بودجه، یک جریمه برای منفعت عمومی اعمال شده باشد.

همچنین سیستم شفافیت برای استفاده عموم در نظر گرفته شود تا حداقل همه از مجموع پرداختی‌های باشگاه‌ها مطلع شوند. این کار در فصل اول اجرای سقف بودجه انجام شد اما پیش از شروع لیگ بیست و چهارم،‌ باشگاه‌ها از سازمان لیگ درخواست کردند که مجموع پرداختی‌هایشان را به عموم و حتی خبرنگاران اعلام نکند!

در پایان باید به این نکته اشاره کرد که متاسفانه بازار آشفته نقل و انتقالات نتیجه تصمیمات یک یا دو روزه نیست، بلکه‌ عواقب سال‌ها مدیریت نادرست، بی‌ثبات و بی‌برنامه فوتبال ایران و نهادهای دیگر بوده در نتیجه به نظر نمی‌رسد به جز اقدامات چکشی، راهکار دیگری برای بهبود شرایط پنجره نقل و انتقالات فعلی در نظر گرفت ولی باید راهی برای جلوگیری از تکرار چنین وضعیتی در پنجره‌های نقل و انتقالاتی بعدی پیدا شود.

*