رویدادی که برای نخستین‌بار در ایران برگزار شد

برخی از ناشران خارجی که در نشریاری (فلوشیپ نشر) تهران شرکت کرده بودند ضمن ابراز علاقه‌مندی به آثار ایرانی، به چالش‌هایی نظیر نپیوستن به کنوانسیون برن (معاهده کپی‌رایت) اشاره کرده و گفتند این موضوع موجب بی‌اعتمادی و عقب‌نشینی ناشران خارجی می‌شود؛ با این حال، کیفیت بالای تصویرگری کتاب‌های کودک و نوجوان در ایران، بسیار مورد توجه آنها قرار گرفته بود.

به گزارش ایسنا، نخستین نشریاری (فلوشیپ نشر) تهران فرصتی شد تا بیش از ۳۰ ناشر و آژانس ادبی از ۲۲ کشور جهان ضمن بازدید از نمایشگاه کتاب تهران، به همراه ۳۰ ناشر ایرانی درباره خرید و فروش رایت کتاب رایزنی کنند که به گفته مدیرکل مجامع و فعالیت‌های فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، این رایزنی‌ها به ۱۶۲ پیش‌قرارداد رسید و در ادامه و نهایی شدن قراردادها و بررسی دبیرخانه گرنت، با حمایت مالی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کتاب‌ها به زبان‌های دیگر ترجمه خواهند شد.

این رویداد برای نخستین بار همزمان با سی‌وششمین دوره نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد، هرچند در نمایشگاه کتاب سی‌وپنجم اعلام شده بود پیش‌درآمدی بر نشریاری برگزار خواهد شد که با توجه به تغییرات و رفت‌وآمد دولت‌ها، این موضوع مسکوت ماند.

پیش از برگزاری این رویداد، «فلوشیپ نشر» شبیه نمایش عنوان می‌شد که کار جدی‌ای نخواهد بود زیرا الزامات برپایی چنین رویدادی، یعنی عضویت در کنوانسیون برن به عنوان اصلی‌ترین الزام در ایران وجود ندارد. نشریاری محلی برای فروش رایت کتاب است و ناشران درباره خرید و فروش رایت سخن خواهند گفت. البته سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی کپی‌رایت توافقی را راه‌حلی برای این چالش نشریاری عنوان کرده و گفته بود: «ما دو عقد داریم؛ عقدهای بین‌المللی و عقدهای توافقی. عقدهای توافقی مشکلی ندارد؛ در عین اینکه در یک عقد بین‌المللی نرفتید و هم تعهدهایی برای هم ایجاد می‌کنید. نه از نظر قانونی اشکال دارد و رویه هم می‌تواند اجرا شود و تاکنون ناشران مختلف به آن عمل کرده‌اند.» بسیاری به برگزاری این دوره به دیده کسب تجربه نگاه می‌کردند.

در حاشیه این رویداد با چند نفر از ناشران خارجی که در آن شرکت کرده‌ بودند درباره ارزیابی‌شان از «نخستین فلوشیپ نشر (نشریاری) تهران»، ظرفیت‌هایی که برای ترجمه ادبیات کودک و نوجوان ایران و جهانی شدن آن وجود دارد و کارهایی که برای تجاری‌سازی این بخش می‌توانیم انجام دهیم پرسیدیم که شرح آن در ادامه می‌آید:



نبود قانونی که باعث عقب‌نشینی ناشران خارجی می‌شود

هدیه بوز، نماینده فروش رایت آژانس ادبی اینتروتمای ترکیه معتقد است که «فلوشیپ نشر تهران» (نشریاری) حرفه‌ای برگزار شد. او آن را پربازده خواند که تعامل خوبی در آنجا ایجاد شد.

او که از فضای نمایشگاه کتاب تهران بازدید کرده بود می‌گفت توقع داشته ناشران بیشتری در فلوشیپ شرکت کنند.

بوز با اشاره به تصویرگری کتاب‌ها اظهار می‌کند ایرانی‌ها در تصویرگری قهار هستند. او می‌گوید آن‌ها تصویرهایی را که در کتاب‌ها بود، پسندیده‌اند و تعدادی کتاب را نیز برای ترجمه به زبان‌های مختلف انتخاب کرده‌اند. البته او محتوای کتاب‌ها، آن‌هایی را که تم جنگ دارند «کمی سنگین» می‌خواند و می‌گوید کودکان ایرانی کتاب‌های عمیق‌تری مطالعه می‌کنند و این محتوا را برای سن‌های بالاتر مناسب می‌داند.

او همچنین با اشاره به کتاب‌های ایرانی که در ترکیه منتشر شده، می‌گوید: «به‌نظرم ظرفیت زیای وجودارد و کتاب‌های بیشتری می‌تواند در ترکیه ترجمه شود.» هرچند با اشاره به شباهت‌های فرهنگی ایران و ترکیه می‌گوید: ترکیه بیشتر به سمت غرب حرکت کرده و موضوعات با دنیای غرب مطابقت دارد و به سمت جهانی شدن می‌رود اما در ایران داستان‌های بومی برجسته است و این موضوع به مرور زمان فرهنگ دو کشور را از یکدیگر دور می‌کند.

بوز در ادامه تأکید می‌کند: به خاطر نبود قانون حق‌ رایت در ایران، کتاب‌های ترکی به صورت غیرقانونی در ایران چاپ می‌شود و این موضوع باعث می‌شود ناشران ترک عقب‌نشینی کنند، زیرا ممکن است دوباره این اتفاق بیفتد و ناشر دیگری کتاب‌ها را غیرقانونی منتشر کند. اگر قانونی باشد که کتاب‌ها غیرقانونی چاپ نشود، اطمینان بین ناشران بیشتر می‌شود.

نماینده فروش رایت آژانس ادبی اینتروتمای ترکیه درباره اینکه چطور ناشران ایرانی می‌توانند کتاب‌های خود را در عرصه جهانی عرضه کنند و نگاه تجاری داشته باشند، می‌گوید: در وهله اول، کتاب‌ها غیرقانونی چاپ نشود. نوعی بی‌اعتمادی وجود دارد. اولین قدم برای تجاری‌سازی، این است که قانونی گذاشته شود و جلو فروش غیرقانونی گرفته شود. زمانی که آژانس ادبی اینتروتمای ترکیه، این رویداد را تبلیغ کرد، خیلی از کشورها از آن استقبال کردند زیرا ایران برایشان مانند یک جعبه دربسته می‌ماند اما نتواستند به دلیل فرصت کم در آن شرکت کنند. در کشورهای مختلف فلوشیپ برگزار می‌شود و ایرانیان می‌توانند در این فلوشیپ‌ها شرکت کنند و با ناشران کشورهای دیگر تعامل داشته باشند و خود را به نمایشگاه بلونیا و فرانکفورت محدود نکنند؛ اگرچه در این سال‌ها ناشران ایرانی زیادی ندیدیم. اگر ما به عنوان کشور ترکیه در این رویدادها شرکت نکنیم، کسی ما را نمی‌شناسد.

رویدادی که برای نخستین‌بار در ایران برگزار شد

تمجید از تصویرگری ایرانی

اسماعیل کریم‌اف، ناشر ازبکستانی که در دانشکده خاورشناسی تاشکند زبان فارسی را به عنوان زبان دوم خود انتخاب کرده و کتاب‌هایی چون «تهران مخوف» مشفق کاظمی را خوانده است از انتشار ترجمه «چشم‌هایش» بزرگ علوی در این کشور خبر می‌دهد. در عین حال می‌گوید آمده تا کتاب‌هایی از ادبیات کودک و نوجوان ایران انتخاب کند و در کشور ازبکستان منتشر کند. او البته با اشاره به سانسور در کشورش می‌گوید: «دولت ازبکستان درباره انتشار کتاب‌های دینی محدودیت‌هایی دارد.»

او هم تصویرگری ایرانی را عالی می‌خواند و یادآور می‌شود ازبک‌ها کمتر کتاب‌های کودک می‌خرند.



سبک خاص تصویرگران ایرانی

راجی داهارجاشی، ناشر نپالی که از طریق دوستان ایرانی‌اش دورادور با نشر ایران آشنایی داشته دیگر مهمان نشریاری ایران بود.

او می‌گوید از پیش طرفدار تصویرگری و تصویرسازی ایرانی بوده و سبک تصویرگری ایرانی را دوست داشته است. زمانی که کتاب‌های ایرانی را دیده با تنوع تصویرسازی و تنوع شخصیت‌های داستانی مواجه شده است.

او می‌افزاید: در کنار شخصیت‌های داستانی بین‌المللی، شخصیت‌های داستانی بومی برای کودکان ایرانی وجود دارد که برایم جالب است.

داهارجاشی با بیان اینکه همه‌چیز برای بار اول خوب بود، بر برنامه‌ریزی‌ برای قراردادها تأکید می‌کند که هر کس می‌تواند قرار ملاقات‌هایش را بگذارد بدون آنکه خسته شود.

او با با بیان اینکه ادبیات کودک ایران به ویژه‌ تصویرگری کتاب‌های ایران ظرفیت بسیار بالایی دارد درباره معرفی ادبیات ایران، می‌گوید: در عصری زندگی می‌کنیم که نیازمند این هستیم که دیده شویم بنابراین ایران باید در فلوشیپ‌های مختلف شرکت کند و ناشران، نویسندگان و تصویرگران خود را معرفی کند. همانطور که از بقیه دعوت می‌کند که به ایران بیاید، به همان اندازه در رویدادهای بین‌المللی، کنفرانس‌ها و نشست‌ها شرکت کرده و نشر ایران را معرفی کند. بهتر است در مجاع بین‌المللی حاضر شوید و کتاب‌های ایرانی را ببرید.

این ناشر نپالی درباره درباره معرفی کتاب‌های ایرانی در بازار کتاب نپال و تعامل با ناشران نپالی می‌گوید: این اتفاق از سه طریق اتفاق می‌افتد؛ من به‌نوعی نماینده تپال هستم و هر آنچه را از فلوشیپ تهران دیدم تعریف کرده و کتاب‌های ایران را معرفی می‌کنم. روش دوم این است که کتاب‌های شما را به زبان نپالی ترجمه کنیم. روش سوم برگزاری ورکشاپ‌های آنلاین است. من تحت تأثیر تصویرگری ایران قرار گرفتم و به‌نظرم کتاب‌های ایرانی بین چند کتاب دیگر هم باشد، مشخص است زیرا سبک خود را دارد و ما می‌توانیم در این ورک‌شاپ‌ها از یکدیگر یاد بگیریم.

کتاب‌های ایران قابلیت بین‌المللی شدن دارند

هان ژانگ نماینده شرکت انتشاراتی لایف تریب چین هم برای اولین‌بار به ایران آمده و می‌گوید خدمات خیلی خوبی در نشریاری تهران (فلوشیپ نشر) به آن‌ها ارائه شده و با آن‌ها به صورت دوستانه و صمیمانه رفتار شده است.

برای او هم تصویرگری کتاب‌های ایرانی عجیب و جالب توجه بوده است و تصویرهای کتاب‌ها را خیلی زیبا خوانده و متذکر می‌شود به‌نظر بخشی از فرهنگ غربی در کتاب‌ها دیده می‌شود و مقداری بین‌المللی‌تر بودند؛ در عین حال می‌گوید انتظار داشته بومی‌تر باشند.

او با بیان اینکه کتاب‌های ایران قابلیت بین‌المللی شدن دارند، می‌گوید: ایران می‌تواند از طریق شرکت در قلوشیپ‌ها ارتباط خوبی با ناشران چینی بگیرد و ورود کتاب‌های ایرانی به چین افزایش پیدا کند.

بازار خوب کشورهای عربی برای کتاب‌های ایران

محمد چراغ، نویسند و و ناشر کویتی مهمان دیگر نشریاری تهران است که به گفته خودش پیش‌تر به ایران سفر کرده اما برای نخستین‌بار در نمایشگاه کتاب تهران شرکت کرده است.

او کتاب‌های ایرانی را چه به لحاظ محتوا و چه به‌لحاظ تصویر، خیلی خوب است توصیف می‌کند و می‌گوید: تنها مشکلی که دیدم این است که چرا این کتاب‌ها صرفا به زبان فارسی هستند و به عربی ترجمه نشده‌اند؟ اگر این کتاب‌ها به زبان عربی ترجمه شوند، همکاری متقابل خوبی شکل می‌گیرد و اتفاق خیلی خوبی برای کتاب‌ها رقم می‌خورد.

او در ادامه به بازار کتاب عربی در گسترده ۲۲ کشور با جمعیت حدود ۴۰۰ میلیون اشاره می‌کند و می‌گوید: بین کشوری مثل کشور ایران و کشورهای عربی مشابهت‌های بیشتری وجود دارد تا یک کشور اروپایی و یک کشور عربی. در واقع اگر بخواهیم کتابی از ایران برای کشور عربی ترجمه کنیم، به لحاظ فرهنگی شبیه‌تر هستیم تا یک کشور اروپایی بنابراین می‌تواند بازار خوبی برای کتاب‌های ایران باشد.

ناشران بیشتری از پاکستان به ایران خواهند آمد

فاطمه شیروانی، خود را جزء معدود نویسندگان زن در پاکستان معرفی می‌کند که اهل لاهور است و انتشار یاسر را دارد. «فلوشیپ شارجه» را تجربه قبلی‌اش از شرکت در چنین رویدادی می‌خواند که آنجا با ناشران بسیاری آشنا شده و «فلوشیپ نشر تهران» را دوستانه می‌خواند و ارزیابی‌اش از این رویداد را خیلی خوب توصیف می‌کند.

او همچنین با اشاره به بازدیدش از چند غرفه از نمایشگاه کتاب تهران می‌گوید: مردم ایران کتاب‌دوست و اهل مطالعه و نویسندگی هستند، افراد زیادی را دیدم که با دقت کتاب‌ها را تگاه می‌کنند و علاقه‌مند به خواندن و خرید کتاب هستند.

شیروانی نیز تصویرگری کتاب‌های ایرانی را بسیار خوب توصیف می‌کند و معتقد است، کیفیت تصویرگری‌ها بسیار خوب و فوق‌العاده است درحالی که در کشور پاکستان چنین نیست و کتاب‌ تصویری بین بچه‌ها کمتر رواج دارد. البته می‌گوید: در کتاب‌ها نسبت عکس به محتوا بیشتر بود است و نیازمند این است که بر محتوای کتاب نیز تمرکز کنید و محتوای بیشتری در کتاب‌ها بگنجانید.

او درباره تعامل ایران و پاکستان در زمینه کتاب نیز توضیح می‌دهد: پاکستان و ایران دو کشور دوست و همسایه و دو کشور اسلامی هستند و ادبیات بهترین راهی است که می‌توانیم فرهنگ را تقویت کنیم و فرهنگ اسلامی را از طریق کتاب و ترجمه مبادله کنیم. زبان‌های فارسی و اردو مانند خواهر و برادر هستند و کلمات مشترک بسیاری دارند بنابراین اگر شما کتاب‌های خود را به پاکستان ارسال کنید، خواهید دید افراد بسیاری این کتاب‌ها را دوست خواهند داشت.

شیروانی می‌گوید: باید با ناشران کشور صحبت کنم و اطلاعاتی را که از کتاب و نشر ایران دریافت کرده‌ام به آن‌ها منتقل کنم. به‌نظرم ناشران بیشتری از پاکستان به ایران خواهند آمد.

*