طرح ترافیک ۴۰ ساله تهران نیازمند جراحی

سالهاست که مدیران شهری برای کنترل ترافیک و تسهیل در تردد طرح ترافیک را در معابر مرکزی تهران اجرایی می‌کنند، طرحی که حالا با گذشت چهار دهه از اجرای آن به لزوم بازبینی و تغییرات این طرح اشاره می‌شود.
به گزارش ایسنا، از زمانی که مدیران شهری تصمیم گرفتند برای مهار ترافیک هسته مرکزی تهران، تردد را نوبتی کنند و با کشیدن زنجیر و گذاشتن یک نفر برای کنترل پلاک خودروها تاکنون، بیش از چهار دهه می گذرد. حالا با توسعه شهر تهران، افزایش میلیونی جمعیت شهر، تمرکز بیشتر قطب‌های اقتصادی، سیاسی، گردشگری و... در تهران دیگر اجرای طرح ۴۰ سال پیش ترافیک جوابگو نیست و هرچند در چند سال گذشته روند نرخ گذاری اجرای طرح تغییر کرده است؛ اما این هم نتوانست تاثیری در کاهش تردد در محدوده طرح ترافیک بگذارد.
اجرای طرح ترافیک نه تنها آنگونه که باید، اثر ترافیکی نداشته؛ بلکه اثرات مخرب اجتماعیش در محدوده هسته مرکزی تهران بیشتر بوده است؛ بگونه ای که شب مردگی، کوچ ساکنان، از دست رفتن هویت تاریخی تهران در این محدوده و... را می‌توان از اثرات منفی اجرای این طرح دانست. به همین علت تقریبا از سال ۱۴۰۲ تغییر در اجرای طرح ترافیک در دستور کار شهرداری تهران قرار گرفت و قرار بود برای سال گذشته اجرا شود، به گونه‌ای که مجتبی شفیعی مدیرعامل سابق سازمان ترافیک شهرداری تهران با اشاره به اینکه طرح جدید در نیمه دوم سال ۱۴۰۲ اجرایی می‌شود، تاکید کرده بود: در طرح جدید که ایده آن در شورای ترافیک پایتخت به تصویب رسید، ما را به سمت عادلانه و منطقی کردن طرح ترافیک سوق می دهد.
شفیعی با اشاره به اینکه میزان عوارض پرداختی باید مبتنی بر میزان عارضه‌ای باشد که بر شهر ایجاد می شود، گفته بود: در روش جدید با توجه به اینکه ابزارهای جدیدی در اختیار داریم می توانیم این مسئله که خودرو از چه مسیری استفاده می‌کند را به فرد ارائه کنیم و پیشرفته ترین تئوری است که در دنیا برای کنترل محدوده ترافیکی مورد استفاده قرار می گیرد و اجرای این طرح نیاز به مصوبه شورای شهر تهران دارد و باید اقدامات لازم با سازمان فاوا پیش رود؛ البته در شورای ترافیک کلیات این موضوع تصویب شده است.
به گزارش ایسنا، با اینکه قرار بود اجرای طرح ترافیک در نیمه در دوم سال گذشته اجرایی شود؛ اما با توجه به اینکه طرح جدید نیازمند بررسی و کارشناسی بیشتر بود اجرای آن در سال گذشته صورت نگرفت و حالا هم شهریار افندی زاده مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهر تهران ضمن دعوت از دانشگاه‌های دولتی دارای گرایش‌های حمل‌ و نقل یا راه و ترابری از آنها خواسته است تا در مطالعات بازنگری محدوده‌های ترافیکی شهر تهران مشارکت کنند.
وی با اشاره به اثرگذاری مستقیم و همه‌جانبه سیاست قیمت‌گذاری محدوده‌های ترافیکی بر زندگی شهروندان و لزوم بررسی اثرات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی در کنار اثرات حمل‌ و نقلی در سطح شهر تهران، می‌افزاید: برای انجام این مقوله همیاری و همفکری جامعه علمی و دانشگاهی کشور مورد نیاز است و این در حالی است که بر اساس حکم سی و هفتم برنامه چهارم تحول و پیشرفت شهر تهران، شهرداری موظف است به منظور حفظ محیط‌زیست و کاهش آلودگی هوا، نسبت به مطالعه و بازنگری در ماهیت و شیوه اعمال محدودیت‌های مکانی و زمانی تردد خودروها در تمامی مناطق شهر متناسب با سطح پیمایش، عوارض ازدحام و آلایندگی و ارائه مدل جایگزین تا حداکثر یک سال پس از ابلاغ برنامه اقدام کند.
بنابراین گزارش، در حالی به نظر می رسد که عزم شهرداری تهران برای تغییر در شیوه اجرای طرح ترافیک جدی است که رئیس کمیسیون حمل و نقل شورای شهر نیز ضمن تأکید بر لزوم تغییر در طرح ترافیک در مورد شاخص های این تغییر سخن می‌گوید.
جعفر تشکری هاشمی رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر در گفت‌وگو با ایسنا به سابقه اجرای طرح ترافیک در تهران اشاره کرد و با بیان اینکه تاریخچه اجرای طرح ترافیک به سال ۵۹ می‌رسد، می‌گوید: زمانی طرح ترافیک در تهران اجرایی شد که جمعیت تهران، تعداد خودروها، ساختار شهر، شبکه معابر و طول بزرگراه‌ها، سرانه مالکیت خودرو و حتی انتظاراتی که از حمل و نقل وجود داشت با آنچه امروز در تهران وجود دارد، تفاوت های بسیار زیادی داشت.
وی با اشاره به تغییر چهره شهر تهران و توسعه شبکه مترو، خطوط اتوبوسرانی تندرو و... در پایتخت، ادامه می‌دهد: این شهر با آنچه در بیش از ۴ دهه پیش وجود داشت غیرقابل مقایسه شده است. در چنین شرایطی آیا می‌توانیم بگوییم که نسخه ای که برای حل مشکل ترافیک و آلودگی هوای شهر تهران در سال ۵۸ و ۵۹ نوشته شده، گره گشای مشکلات امروز تهران باشد؟ قطعا نمی‌تواند؛ دنیا امروز با سرعتی بسیار شتابان در حال تغییر است و نمی‌توانیم اصرار بر روی شیوه‌هایی که دهه ها پیش برای حل مشکلات شهری آن روز گرفته شده، داشته باشیم.
تاثیرات اجتماعی اجرای طرح ترافیک؛ شب مردگی و خالی از سکنه شدن
از بین رفتن هویت تاریخی تهران در پی اجرای طرح ترافیک

وی با اشاره به معایب اجرای طرح ترافیک بر زندگی شهری، تاکید می‌کند: محدوده طرح ترافیک امروز خالی از سکنه شده و مردم از این منطقه کوچ کرده‌اند؛ بگونه‌ای که مرکز شهر، دچار شب مردگی شده و با تغییر کاربری، خانه‌های سابق تبدیل به انباری و کارگاه و خوابگاه کارگران مهاجر شده و شاهد پدیده های زشت و ناهنجار اجتماعی همچون معتادان متجاهر در این محلات هستیم و شاید اگر عوامل موثر در بروز این وضعیت را به دقت بررسی کنیم خواهیم دید شاید اجرای طرح ترافیک در این محدوده در وقوع این شرایط چندان هم بی تاثیر نبوده است.
تشکری هاشمی با تأکید بر اینکه بر اثر اجرای طرح ترافیک، بخش تاریخی تهران نیز هویت خود را از دست داده است، ادامه می‌دهد: باید بعد از کارشناسی و عارضه سنجی دقیق به عنوان مدیران شهری به این سوال پاسخ دهیم که چه میزان اجرای طرح ترافیک در رسیدن به شرایط فعلی در این محدوده تاثیر گذار بوده است؟ اساسا آیا امروز می تواند همان نسخه ۴ دهه پیش را تاثیرگذار دانست؟ آیا ترافیک، آلودگی هوا و انضباط در این محدوده از بقیه شهر بهتر است؟
وی خاطرنشان می‌کند: البته پاسخ به این سوالات روشن است و باید بگوییم اگر بدتر نباشد، حتما بهتر نیست. قطعا باید یک تجدید نظر اساسی در این طرح و این راه حل قدیمی داشته باشیم؛ چراکه از یک سو باید ببینیم که ترافیک و رفع عارضه های آن با چه روش هایی امکان پذیر است و از سوی دیگر با توجه به آلودگی هوای تهران، چه روش های مدیریتی برای کنترل این وضعیت وجود دارد؟ البته به نظر می رسد که باید تمام الگوهای طرح ترافیک به طور کلی عوض شود.
طرح ترافیک فعلی نه تنها نتوانست دستاورد خوبی داشته باشد؛ بلکه الگوهای رفتاری مخربی نیز ایجاد کرد

تشکری هاشمی با بیان اینکه در زمان شیوع کرونا، مجوز داده شد مردم با خودروهای شخصی خود بدون پرداخت عوارض وارد محدوده طرح ترافیک شوند، می‌گوید: جای سوال است که آن روزها چقدر عارضه‌های ترافیکی و آلودگی هوا تغییر کرد؟ آیا این عارضه آنقدر زیاد و محسوس بوده که به شب مرده شدن محلات محدوده طرح ترافیک تهران، از دست رفتن حیات و هویت تاریخی این محدوده و هزینه‌های سنگینی مثل فرسوده شدن بافت و مواردی از این دست می‌ارزد؟
عضو شورای شهر تهران با اشاره به اینکه طرح ترافیک فعلی نه تنها نتوانست دستاورد خوبی داشته باشد؛ بلکه الگوهای رفتاری مخربی نیز ایجاد کرد، می‌افزاید: در اثر اجرای طرح ترافیک، میزان استفاده از موتورسیکلت در تهران به شدت افزایش یافت؛ بگونه‌ای که حالا با هجوم موتورسیکلت‌ها به خیابان‌های شهر مواجه هستیم، موتورسیکلت‌هایی که کار تاکسی و وانت را انجام می‌دهند و بعضاً ابزاری برای بزهکاری شده‌اند؛ حالا با در نظر گرفتن همه این موارد و معضلات باید به این سوال مهم پاسخ داد که چه چیزی جز اجرای طرح ترافیک در این محدوده با مناطق خارج از محدوده اجرای طرح ترافیک وجود داشت که این معضلات برای این محدوده رخ داد؟
تشکری هاشمی با تأکید بر اینکه حتی شاید با حذف اجرای طرح ترافیک در تهران اتفاق بزرگی در اهدافی که مدنظر این طرح بوده رخ ندهد، می گوید: به نظر می رسد حتما راه های بهتری برای رسیدن به این اهداف بجز متوسل شدن به اجرای طرح ترافیک وجود دارد؛ البته کنترل هوشمند نیازمند الزامات اولیه همچون توسعه حمل و نقل عمومی است که باید فراهم شود.
رئیس کمیسیون حمل و نقل شورای شهر تهران با تأکید بر اینکه معتقدم که باید در طرح ترافیک بازنگری کلی و اساسی صورت گیرد، ادامه می دهد: معتقدم طرح ترافیک فعلی یک نسخه قدیمی و از هم پاشیده است که نه تنها درآمد خاصی برای شهرداری تهران ندارد؛ بلکه نمی‌توانیم با این طرح قدیمی به حل مشکل آلودگی هوا و ترافیک در تهران امیدوار باشیم و دلخوش بودن به نتیجه بخش بودن این طرح، ظلم به مردم و شهر تهران است و شاید تنها خاصیت اجرای آن، همین آب باریکه ای است که وارد خزانه شهرداری تهران می‌کند.
وی در مورد تلاش شهرداری تهران برای ارائه نسخه جدید از طرح ترافیک می‌گوید: دقت داشته باشید که مدل سازی هر ایده پیش از بکارگیری آن یک ضرورت است؛ چراکه با مدل‌سازی طرح ها، می توان به دقت، آثار اجرای آن بر ترافیک، محیط زیست، فرهنگ و تاریخ و هویت مناطق و مواردی از این دست را قبل از درگیر کردن مردم و هرگونه هزینه، در معرض ارزیابی قرار داد و خروجی ها را به دقت سنجید تا متوجه شویم هر طرح و ایده ای، در کنار حل مشکلاتی که مدنظر ما است، چه آثاری نیز در کنار خود دارد و با درنظر گرفتن همه این موارد، بهترین سناریو را انتخاب کنیم. لذا لازم است شهرداری تهران ایده ها و پیشنهادات خود را طبق حکم برنامه چهارم توسعه به شورا بیاورد و تا زمانی که لایحه پیشنهادیشان را به شورا نیاورند ما از جزئیات آن با خبر نشویم، نمی‌توانیم اظهار نظری داشته باشیم.

*