راه‌های غلبه بر پرخاشگری در گفت وگو با یک روان‌شناس

ایسنا/ایلام یک روانشناس بالینی گفت: شاید گاهی افراد سکوت کنند و در مقابل افراد پرخاشگر محیط خود چیزی نگویند و به قول معروف تسلیم شده مطیع باشند اما گاهی همین خشم‌های ابراز نشده فوران می‌کنند.
«افشین رستمی» با حضور در ایسنا اظهار کرد: خشم یکی از متداول‌ترین هیجان‌ها در زندگی هر فرد است و شاید بتوان گفت این هیجان با ما به دنیا می‌آید و بخشی از زندگی ما را در بر می‌گیرد و منجر به ناکامی و بدرفتاری می‌شود.
این روانشناس بالینی، خشم را گاهی پاسخ طبیعی دانست و گفت: این هیجان ممکن است هر از گاهی روابط بین فردی را مختل کند. یکی از مشکلاتی که ما با این موضوع داریم پیامدهای خشم است. وقتی که نتوانیم خشم را مدیریت کنیم در روابط با افراد دچار خطرات جدی می‌شویم.
رستمی با تاکید بر اینکه گاهی خشم ناشی از ناکامی، نیروهای بیرونی و موانع زندگی است، تصریح کرد: یکسری موانع در برنامه‌های زندگی، سلامتی اهداف و... به وجود می‌آیند که این‌ها می‌توانند باعث ایجاد خشم شوند.
این مشاور افزود: اکثر اوقات واژه خشونت و پرخاشگری، به صورت مترادف به کار برده می‌شوند در صورتی که معنای متفاوتی دارند. پرخاشگری یک صفت شخصیتی و یک سبک رفتاری است، در صورتی که خشم یک حالت عاطفی و هیجانی است و یک هیجان منفی به شمار می‌آید و باید این را قبول کرد.
وی افزود: گاهی اوقات خشم ما را نسبت به بسیاری از خطرات آگاه می‌کند و سیستم سمپاتیک ما را فعال می‌کند و یکسری انرژی و نیرو نیز در ما به وجود می‌آورد. نکته جالب این است که این هیجان باعث تشویش و شرمساری نیز می‌شود.
رستمی تاکید کرد: خشم اکثر اوقات بر روی سلامت جسمی، روابط اجتماعی، رفاه و... تاثیرات منفی دارد.
این روانشناس بالینی گفت: رفتار پرخاشگرانه در انسان به شکل اعمال خشن نسبت به دیگران ظاهر می‌شود و ممکن است باعث آسیب زدن یا آزار رساندن به دیگران شود.
رستمی مشکل اصلی خشم را مدیریت آن دانست و گفت: سوء مصرف مواد، والدین و اطرافیان ضد اجتماعی، بهره هوشی پایین، پیوند ضعیف اجتماعی عواملی هستند که بر مدیریت این موضوع تاثیر می‌گذارد.
وی ادامه داد: پرخاشگری یک حالت منفی ذهنی است که با خود یکسری نقص‌ها و انحرافات شناختی دارد. بعضی از رفتارهای پرخاشگرانه به صورت فیزیکی و بعضی هم به صورت کلامی هستند که باعث آسیب به اشخاص، اشیا، سیستم و... می‌شوند.
این روانشناس بالینی تاکید کرد: رفتار پرخاشگرانه معمولاً از سه مولفه رفتار، احساس و افکار پرخاشگرانه تشکیل می‌شوند. رفتار پرخاشگرانه معمولا آن چیزی است که ما می‌بینیم. احساس پرخاشگرانه نیز زیربنای پرخاشگری است. افکار پرخاشگرانه نیز نگرشی فراگیر است که در فرد وجود دارد و فرد را به سوی این رفتارها سوق می‌دهد که معمولا به آن خصومت گفته می‌شود.
این مشاور در خصوص عوامل تاثیرگذار بر خشم نیز گفت: عوامل خانوادگی، نحوه برخورد والدین با نیاز بچه‌ها، وجود الگوهای نامناسب رفتاری، تاثیر رفتار پرخاشگرانه والدین در تربیت، تنبیه کردن فرزندان، رفتار مربیان، تاثیر خشونت‌های خانوادگی، همه از عوامل تاثیرگذار در ایجاد پرخاشگری هستند.
وی با تاکید بر اینکه خشونت تعاملی است، گفت: خشونت بیشتر در تعامل عوامل زیستی، اجتماعی، موقعیتی، شناختی و هیجانی ایجاد می‌شود و ممکن است در طول زمان نیز تغییر کند. خشونت هدفمند است و گاهی ابزاری برای رسیدن به یک هدف است. اگرچه استثناهایی نیز مانند ناپایداری‌های هیجانی و بدکارکردهای مغزی وجود دارد.
این روانشناس بالینی افزود: رفتار پرخاشگرانه به دو طبقه واکنشی و کنشگر نیز تقسیم می‌شود. رفتار واکنشی به خشمگینی و تکانشی بودن گرایش دارد ولی کنشگری بیشتر عمدی و هدفمند است.
این مشاور گفت: عوامل دیرپا از رفتارها و تجربه‌های گذشته نشئت می‌گیرند، مثل سابقه خشونت و بزهکاری، اقدام به خودکشی، بدرفتاری، غفلت و ناسازگاری، آزاردیدگی و... که افراد دارند. این موارد در ایجاد پرخاشگری نقش دارند. همچنین یک سری عوامل فردی و اجتماعی هم هستند که در ایجاد پرخاشگری نقش دارند.عوامل فردی شامل تاثیر فیزیولوژیکی، شناختی، عاطفی، رفتاری و... و عوامل اجتماعی هم شامل روابط خانوادگی، ارتباط با همسالان، شرایط و تجربیات محیطی، عدم مهارت والدین در فرزندپروری، فشار روانی و... از عوامل اجتماعی هستند.
رستمی در خصوص راه‌های کنترل پرخاشگری نیز گفت: برای کنترل پرخاشگری رویکردهای مختلفی وجود دارد که یکی از آن‌ها رویکرد شناختی_رفتاری است. در رویکرد شناختی_رفتاری باور بر این است که افکار باعث واکنش بعدی شما می‌شوند، برای همین بر روی افکار منفی افراد بیشتر تمرکز می‌شود. همچنین علاوه بر این موضوع باید کمک کرد تا تاب آوری فرد بیشتر شود، یعنی فرد قدرت سازگاری خود را با محیط افزایش بدهد. این مهارت‌ها باید از طریق محیط خانواده، مدارس، دانشگاه‌ها و... آموزش داده شود.
جرات‌مندی و ابراز وجود را جایگزین پرخاشگری کنید
این روانشناس بالینی ادامه داد: یکی دیگر از راه‌های کنترل خشم این است که جراتمندی را جایگزین پرخاشگری کنیم. نباید افراد را به سمت تسلیم شدن سوق دهیم. همچنین ابراز وجود درست نیز در این راه می‌تواند موثر باشد، این موضوع از درون خانواده‌ شکل می‌گیرد.
رستمی افزود: شاید گاهی افراد سکوت کنند و در مقابل افراد پرخاشگر محیط خود چیزی نگویند و به قول معروف تسلیم شده مطیع باشند اما گاهی همین خشم‌های ابراز نشده فوران می‌کنند.
وی محیط‌های ناامن و بی‌ثباتی والدین را در ایجاد اختلال‌های روانی و پرخاشگری موثر دانست و گفت: والدینی که ناامن هستند و در رفتار خود ثبات ندارند الگوهای نامناسبی برای فرزندان خود هستند. افرادی که در محیط نا امن بزرگ می‌شوند، ممکن است یک بینش منفی در وجود خود داشته باشند.
این روانشناس بالینی تصریح کرد: برآورده نشدن نیازها، خلا در مهارت‌های ارتباطی، نا آگاهی برخی والدین در فرزندپروری، عدم همدلی افراد از دیگر دلایل پرخاشگری افراد است.
وی در تعریف همدلی نیز گفت: همدلی یعنی دیگران را درک کردن و دنیا را از دید دیگری دیدن. یعنی اینکه دیگران را قصاوت نکنیم.

*