روند افزایشی ابتلا و مرگ‌ومیر سرطان ریه در ۳۰ سال گذشته

بررسی روند ۳۰ ساله بروز و مرگ‌ومیر ناشی از سرطان‌های نای، برونش و ریه نشان می‌دهد که بروز و مرگ و میر ناشی از این سرطان‌ها در ایران، افزایشی است و به نظر می‌رسد این روند در سال‌های آینده نیز ادامه داشته باشد.
به گزارش ایسنا، سرطان ریه دومین سرطان شایع در جهان است. این بیماری در ایران با حدود ۲.۲ میلیون مورد جدید و ۱.۸ میلیون مرگ‌ومیر، پنجمین سرطان شایع در مردان و ششمین سرطان شایع در زنان است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که میزان بروز و مرگ‌ومیر ناشی از سرطان ریه در کشورهایی مانند ایالات متحده، کانادا و بسیاری از کشورهای اروپایی روبه‌کاهش است.
درک بهتر میزان بروز و مرگ‌ومیر سرطان ریه در یک جمعیت، می‌تواند به نظام مراقبت بهداشتی کمک کند تا برای اجرای برنامه‌های پیشگیری و کنترل عوامل خطر و تخصیص منابع برای تشخیص و درمان زودهنگام بیماران در مراحل مختلف بیماری، تصمیم‌های لازم را بگیرند. همچنین مدل‌سازی سرطان ریه می‌تواند به پژوهشگران در شناسایی عوامل تعیین‌کننده این بیماری کمک کند.
بر همین اساس پژوهشگران با انجام یک مطالعه روند ۳۰ ساله بروز و مرگ سرطان‌های نای، برونش و ریه در ایران را مورد مطالعه قرار دادند و این بیماری را تا سال ۲۰۲۶ پیش‌بینی کردند.
برای انجام این مطالعه پژوهشگران داده‌های مربوط به میزان بروز و مرگ‌ومیر ناشی از سرطان‌های نای، نایژه و ریه از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۹ میلادی را از پایگاه اینترنتی جهانی بار بیماری‌ها استخراج کرده و داده‌ها را مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار دادند. همچنین آن‌ها را با استفاده از نوعی مدل سری زمانی (ARIMA) برای ۷ سال آینده پیش‌بینی کردند.
بررسی‌های این مطالعه نشان داد که براساس داده‌های میزان بروز و مرگ‌ومیر، روند بروز استانداردشده سنی بروز و مرگ و میر ناشی از سرطان‌های نای، برونش و ریه در ایران از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۹ و همچنین میزان بروز و مرگ و میر ناشی از این سرطان‌ها در زنان به طور کلی در حال افزایش است.
اگرچه که این میزان در مردان نسبت به سال ۱۹۹۰ روند کاهشی نشان می‌دهد؛ اما از سال ۲۰۰۴ روند افزایشی داشته و پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آینده نیز این روند افزایشی ادامه داشته باشد.
با توجه به این‌که میزان بروز و مرگ‌ومیر ناشی از سرطان ریه در کشورهایی مانند ایالات متحده، کانادا و بسیاری از کشورهای اروپایی روبه‌کاهش است، دلیل تفاوت بروز و مرگ‌ومیر سرطان ریه در یران با این کشورها، نیاز به بررسی دارد.

نقش سیگار در سرطان‌های تنفسی
سیگار عامل اصلی اکثر سرطان‌های ریه و یکی از نگرانی‌های عمده سلامت در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران است. خطر ابتلا به سرطان ریه در یک کشور با توجه به تعداد سیگارهای مصرف‌شده در آن کشور تعیین می‌شود. همچنین تعداد سال‌های مصرف سیگار، نوع سیگار و زمان شروع مصرف سیگار نیز از نظر سرطان‌زایی سیگار مهم است.
مطالعات متعدد نشان داده است که سیگار به عنوان یک عامل خطر عمده برای سرطان ریه در ایران شناسایی شده است. احتمال ابتلا به سرطان ریه در افراد سیگاری نسبت به افراد غیر سیگاری ۵.۴ و میزان تشخیص آن در افرادی که برای طولانی‌مدت سیگار می‌کشند، ۳.۷۳ درصد گزارش شده است.
نتایج مطالعات مختلف نشان می‌دهد که کاهش، افزایش یا روند پایدار در میزان بروز سرطان ریه و میزان مرگ و میر بر اساس روند مصرف سیگار و پس از مدت زمان تاخیر رخ می دهد.
اجرای برنامه ملی پیشگیری از دخانیات در ایران توانسته است مصرف سیگار و سایر انواع دخانیات را کاهش دهد. به گفته پژوهشگران این مطالعه باید بررسی شود، اگر استعمال دخانیات در کشور کاهش یافته، آیا زمان آن رسیده است که تاثیر آن را در کاهش نرخ سرطان ریه ببینیم؟ و یا اجرای برنامه پیشگیری از دخانیات در کشور نیاز به بازنگری دارد.

پیری جمعیت و افزایش سرطان ریه
البته به گفته این پژوهشگران؛ باید توجه داشت که بروز سرطان ریه در میان جوانان شایع نیست و در ایران این سرطان بیشتر در بین افراد مسن و در گروه سنی ۸۰ تا ۸۴ سال دیده می‌شود. بنابراین میزان پیری جمعیت نیز یکی دیگر از عوامل خطر در بروز این سرطان است.
با توجه به افزایش سالمندی در ایران، آیا می‌توان انتظار کاهش روند بروز و مرگ و میر سرطان‌های نای، برونش و ریه را داشت؟ به طور کلی اطلاع رسانی و آموزش نوجوانان و جوانان در مورد اثرات مضر سیگار، ارائه برنامه‌های ترک سیگار، کاهش دسترسی به محصولات دخانی با اتخاذ قوانین مناسب و تشویق شرکت‌های دخانی به انتشار اطلاعات در مورد مواد تشکیل‌دهنده سیگار می‌تواند از شیوع سیگار بکاهد.

نقش مواجهه‌های شغلی در بروز سرطان ریه
یکی دیگر از عوامل مهم در بروز سرطان ریه در ایران، مواجهه شغلی است. اینکه آیا قانون طب کار و معاینات دوره‌ای و تشخیص زودهنگام بیماران در کاهش مواجهه شغلی موفق بوده است نیز یکی از مواردی است که باید در کاهش آمار سرطان ریه مورد توجه قرار گیرد.
شاخص توسعه انسانی (HDI) می‌تواند عامل مهمی در کاهش بروز و مرگ و میر بیماران باشد. به طوری که همبستگی بین HDI و نرخ بروز استاندارد شده سرطان ریه در آسیا ۰.۳۴۵ گزارش شده است. در ایالات متحده دلیل افزایش نرخ بقای بیماران مبتلا به سرطان ریه را اجرای روش‌های جدید پیشگیری، غربالگری و درمان می‌دانند. بر اساس توصیه گروه ویژه خدمات پیشگیرانه ایالات متحده (USPSTF) در سال ۲۰۲۱، غربالگری سرطان ریه برای همه افراد بالای ۵۰ سال با سابقه سیگار کشیدن حداقل ۲۰ بسته در سال توسط سی تی اسکن با دوز پایین ضروری است، همچنین تعریف مجدد غربالگری سرطان ریه در زنان توصیه می‌شود. اما در حال حاضر برنامه مدونی برای غربالگری سرطان ریه در ایران وجود ندارد.

نقش آلودگی هوا در ابتلا به سرطان ریه
آلودگی هوا نیز احتمالاً یک عامل خطر برای سرطان ریه است. بر همین اساس؛ نتایج یک مطالعه در تهران نشان داد که در مناطقی که غلظت‌های بالاتر NOX، بنزن، تولوئن، اتیل بنزن، ام-زایلین و TBTEX دارند، به طور قابل توجهی بروز سرطان‌های ریه بیشتر است. بنابراین کنترل آلودگی هوا به‌ویژه در کلان‌شهرها و ارائه راهکارهای مؤثر برای کاهش تاثیر آن بر افراد می‌تواند در کاهش ابتلا به سرطان ریه در ایران مؤثر باشد.

درمان‌های پیشرفته و افزایش بقای بیماران
یکی دیگر از نکات مهمی که در کاهش مرگ و میر و افزایش بقای بیماران مبتلا به سرطان‌های نای، برونش و ریه باید در نظر داشت، درمان‌های پیشرفته این بیماران است. اگرچه بقای سرطان ریه در دهه‌های اخیر تنها اندکی بهبود یافته‌است؛ ولی غرباگری و تشخیص زودهنگام و همچنین درمان‌های هدفمند پیشرفته و ایمنی‌درمانی احتمالاً میزان مرگ و میر این بیماران را کاهش داده و میزان بقای این بیماران را بهبود می‌بخشد.

کاهش زودهنگام مبتلایان سرطان ریه دور از ذهن است
پژوهشگران این مطالعه معتقدند که به طور کل انتظار کاهش زودهنگام میزان ابتلا و مرگ‌ومیر سرطان ریه در ایران، موضوعی دور از ذهن است. اما این موضوع نباید بر تصمیم‌گیرندگان سلامت در کشور در سطح کلان از نظر اعتباربخشی و برنامه‌ریزی برای کنترل عوامل خطر این بیماری‌، از جمله، پیشگیری و کنترل مصرف دخانیات، کاهش مواجهه شغلی، کاهش آلودگی هوا و راه‌اندازی سیستم غربال‌گری سرطان‌های نای، برونش و ریه در کشور، تاثیری داشته باشد.
بر اساس نتایج این پژوهش می‌توان گفت که روند کنونی بروز و مرگ و میر ناشی از سرطان‌های نای، برونش و ریه در ایران، افزایشی است و به نظر می‌رسد در سال‌های آینده نیز ادامه داشته باشد.
بر همین اساس پژوهشگران این مطالعه معتفدند که دلایل افزایش این روند، به همراه دلایل کاهشی شدن این روند در سایر کشورها باید به طور کامل بررسی شود و با استفاده از تجربیات کشورهای موفق در کاهش آمار سرطان‌های نای، برونش و ریه، اقدامات مؤثری برای کاهش ابتلا و مرگ‌ومیر و بار این بیماری در کشور اندیشیده شود.
در انجام این تحقیق علیرضا میراحمدی‌زاده، افروز مزیدی مرادی، زهرا غیبی و جعفر حسن‌زاده؛ پژوهشگران اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شیراز به همراه حمید صالحی‌نیا از مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی سلامت دانشگاه علوم پزشکی بیرجند در این مطالعه مشارکت داشتند.
یافته‌های این مطالعه فروردین سال جاری، با عنوان «روند ۳۰ ساله بروز و مرگ سرطان‌های نای، برونش و ریه در ایران و پیش‌بینی تا سال ۲۰۲۶ بر اساس تحلیل سری‌های زمانی» در مجله جهانی تحقیقات سرطان (World Cancer Research Journal) منتشر شده است.

*