یک کارشناس ارشد تنوع زیستی ضمن اشاره به مجموعه تالاب‌های فریدون‌کنار که با کشتار بی‌رحمانه پرندگان به صورت بی‌ضابطه و غیرقانونی به «سیاه‌چاله پرندگان» معروف شده است و جاماندن درنای بلژیکی از «امید» گفت: مشکل اصلی نبود پرنده نیست بلکه مشکل ناامنی زیستگاه و کشتار غیرمجاز است. سالانه ۵۰۰ هزار تا یک میلیون قطعه پرنده به صورت غیرقانونی در این منطقه کشته می‌شوند.

«سیاه‌چاله پرندگان» را نجات دهید

علیرضا هاشمی در گفت و گو با ایسنا، با اشاره به «رویا» - درنای پرورشی بلژیکی - که سازمان حفاظت محیط زیست آن را برای همراهی با «امید» -تک درنای سیبری - وارد کرده بود، اظهار کرد: به لحاظ علم حفاظت از حیات وحش ما چیزی به عنوان حفظ یک گونه در طبیعت نداریم. به عبارتی حفظ یک پرنده بی‌معنا است بلکه باید اکوسیستم، بستر زیستگاه و چرخه اکولوژیک پرنده را حفظ کرد تا سایر موارد مانند حیات آن حفظ شود.

وی افزود: اگر تمامی این موارد انجام شد اما مشکل خاصی داشت آن موقع می‌توان به صورت موردی وارد عمل شد.

هاشمی با اشاره به زیستگاه‌ درناهای ایران که تنها «امید» از آن‌ها باقی‌مانده است، توضیح داد: وابستگی مستقیم این پرنده به زیستگاه‌های تالابی است اما آیا ما واقعا زیستگاه‌های تالابی خود را حفظ کرده‌ایم؟ اصلا اینگونه نیست، به طوری‌که حتی تالاب‌های مسیر حرکت پرنده نیز مانند فریدون‌کنار حفظ نشده‌ است.

این کارشناس حیات وحش با اشاره به وضعیت زیستگاه اصلی این گونه اظهار کرد: وضعیت زیستگاه این گونه که در ایران زمستان‌گذرانی می‌کند به‌طور اخص مجموعه تالاب‌های بین‌المللی فریدون‌کنار است. در این مجموعه تالاب‌ها طی دهه‌های گذشته کشتار بی‌رحمانه پرندگان به صورت بی‌ضابطه و با ادوات، روش‌ها و در زمان‌های غیرقانونی انجام می‌شود، به‌طوری‌که در کل دنیا بخش فریدون‌کنار را به «سیاه‌چاله پرندگان» می‌شناسند.

وی تاکید کرد: تورهای غیرمجاز هوایی برای صید و کشتار پرندگان به صورت ۲۴ ساعته کاملا مظهر آشکار تخلف هستند. استفاده از این تورهای هوایی براساس دستورالعمل سازمان حفاظت محیط زیست ممنوع است. در این روش شب‌ها نیز به صید پرندگان پرداخته می‌شود این در حالیست که صید شبانه ممنوع است و گونه‌های صید شده همه غیرقانونی هستند چراکه هیچ مجوزی برای شکار با تورهای هوایی وجود ندارند اما سازمان حفاظت محیط زیست هم اقدام موثری برای جلوگیری از این کار انجام نمی‌دهد.

هاشمی با اشاره به انجام ندادن اقدامات لازم توسط سازمان محیط زیست برای حفاظت از زیستگاه «امید» و در واکنش به وارد کردن درنای بلژیکی برای نجات نسل تک درنای سیبری گفت: در درجه اول باید گفت قطعا با دو پرنده هیچ نسلی نجات پیدا نمی‌کند. در درجه دوم آیا بهتر نیست زیستگاه ناامنی که پرندگان به‌صورت وحشیانه در آن کشته می‌شوند را حفظ کنیم تا سایر پرندگان مجموعه تالاب‌های بین‌المللی فریدون‌کنار به حال و روز درنا دچار نشوند؟

وی با اشاره به دیگر گونه‌های تالاب فریدون‌کنار اظهارکرد: در آن تالاب گونه «اردک سر سفید» و بسیاری از گونه‌های پرندگان آبزی و کنارآبزی حفاظت و حمایت شده ملی و بین‌المللی وجود دارد که در معرض خطر انقراض جهانی هستند. هزار و یک پرنده دیگر نیز در این تالاب وجود دارند که آن‌ها هم حمایت شده هستند. آیا درست است همه آن‌ها را نادیده بگیریم تا متخلفان به اقدامات خود ادامه دهند اما با تبلیغات فراوان یک پرنده را از کشور دیگری وارد کنیم؟

هاشمی تصریح کرد: جامعه جهانی ۱۵ سال قبل طی پروژه‌ای یک میلیون دلار اعتبار به ایران داده و ایران نیز مطابق با آن به صورت غیر نقدی اعتباراتی اعطا کرده بود تا نه تنها یک قطعه درنا بلکه چندین جوجه درنا وارد کشور شود. این اقدام موفقیت آمیز نبود چراکه در گذر زمان از حدود چندین قطعه درنا تنها یک قطعه زنده ماند. پرسش اصلی اینجاست با وجود چنین تجربه ناموفقی چرا این اشتباه تکرار شد؟

وی تاکید کرد: قطعا این یک درنا نمی‌تواند نجات‌دهنده باشد. درنتیجه ما تنها راه رفته را دوباره رفتیم. درحالی این اشتباه تکرار شد که اذهان عمومی نیز تحت تاثیر قرار گرفته بود.

هاشمی با اشاره به مشکل اصلی درنا اظهارکرد: مشکل اصلی نبود پرنده نیست بلکه مشکل ناامنی زیستگاه و کشتار غیرمجاز است. بیش از ۵۰۰ هزار تا یک میلیون پرنده به‌صورت غیرقانونی در آن منطقه سالانه کشته می‌شوند. در این میان مافیایی وجود دارد که شاید ده‌ها میلیارد تومان درآمد داشته باشد.

وی باتوجه به تمامی این موارد در پاسخ به پرسش ایسنا که آیا آوردن درنای بلژیکی کار اشتباهی بود، اظهار کرد: آوردن درنا اشتباه نبود و می‌تواند یک آزمون و خطا به حساب آید؛ به شرطی که هزینه خاصی صورت نگرفته باشد و تنها مقصود و اولویت همین باشد. هر تلاش برای حفاظت از محیط زیست اقدام خوبی است اما آیا اولویت حیات وحش ما وارد کردن یک درنا بود؟ صد درصد اینگونه نبوده است و این انرژی باید صرف اقدامات دیگر در این سازمان می‌شد.

هاشمی تاکبد کرد: سازمان حفاظت محیط زیست قبل از وارد کردن درنا از کشور دیگر با احتمال موفقیت بسیار پایین بهتر است به وظیفه اول و ابتدایی خود یعنی حفاظت و مقابله با تخلفات بپردازد.

وی افزود: ۱۰ سال است که حامیان محیط زیست می‌گویند براساس قوانین سازمان محیط زیست منطقه فریدون‌کنار مشکلات بسیاری دارد اما این سازمان هر سال تنها به برنامه‌های سال آینده برای برخورد با تخلفات و ساماندهی شکار اشاره می‌کند، در نتیجه نه زیستگاه و نه درنا هیچ کدام حفظ نخواهند شد. درصورتی که اگر به‌صورت زیربنایی عمل و اولویت‌های حفاظتی خود را رعایت کرده بودیم شاید این اتفاق نمی‌افتاد و وقت، انرژی، هزینه و توجه ملی ما معطوف به بخشی امیدوارکننده‌ای در آینده می‌شد.

این کارشناس پرندگان با اشاره به اینکه وقتی زیستگاه درنا درحال نابودی است و تمام زیست‌مندان آن زیستگاه در معرض خطر هستند، صحبت از ادبیات حفاظت حیات وحش یک شوخی است، گفت: وارد کردن درنای بلژیکی بیشتر یک اقدام نمایشی بود تا کار حفاظتی.

عاقبت «رویا» چیست؟

وی همچنین درباره عاقبت درنای بلژیکی مانده در ایران عنوان کرد: به نظر می‌رسد این درنا بهانه‌ای برای پروژه‌های غیرضروری ما خواهد شد چراکه درنای اصلی مهاجرت کرده است. در نتیجه به جای اینکه اولویت بر زیستگاه اصلی و زیستمندان واقعی آن باشد، تمام توجه سمت حفاظت از درنای در اسارت می‌رود.

هاشمی تصریح کرد: وضعیت ما با سال گذشته نه تنها هیچ تفاوتی نکرده است بلکه دشوارتر نیز شده است چراکه درنای اصلی ما رفته و نمی‌دانیم بازمی‌گردد یا نه؟ درنای بلژیکی نیز که جامعه جهانی به ایران اعطا کرده نیازمند صدها میلیون هزینه برای زنده نگه داشتن‌اش است. پرنده‌ای که در باغ وحش و اسارت بوده مگر می‌تواند به طبیعت بازگردد؟ خیلی اقدام سختی است به طوری‌که حتی متخصصان شانس این موضوع را بالا نمی‌دانند. در نهایت هم بودجه‌ای که می‌توانست برای زیستگاه هزینه شود برای یک پرنده وارد شده در قفس هزینه می‌شود.

تکثیر در اسارت اشتباه است؟

این کارشناس پرندگان درباره فرآیند تکثیر در اسارت اظهارکرد: تکثیر در اسارت نه تنها اقدام اشتباهی نیست بلکه در مواردی خوب است. افزودن یک گونه پرورشی به جمعیت در برخی مواقع کمک‌کننده نیز است اما اینکه اولویت محیط زیست آن منطقه این موضوع است یا خیر، یک بحث کارشناسی دقیق است. در عین حال این موضوع همان چیزی است که سازمان حفاظت محیط زیست علاقه‌ای به دخالت دیگران ندارد.

هاشمی در پایان گفت: محیط زیست و طبیعت برای همه است.بدین جهت سازمان حفاظت محیط زیست باید اطلاعات و جزئیات لازم را در اختیار همه قرار دهند این در حالیست که هیچ گزارش مدونی وجود ندارد.