معاون فنی دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت با اشاره به افزایش شیوعی برخی اختلالات روانپزشکی پس از شیوع کرونا، در عین حال برنامه‌ها و جزئیات ارائه خدمات رایگان روانپزشکی در شبکه‌های بهداشتی را تشریح کرد.

دکتر علی اسدی در گفت‌وگو با ایسنا، همزمان با هفته سلامت روان، با اشاره به شعار امسال روز جهانی بهداشت روان مبنی بر "سلامت روان و بهزیستی همگانی را در اولویت جهانی قرار دهید"، گفت: این شعار را سازمان بهداشت جهانی تعیین کرده است که روی سخن این پیام به سیاسیون،‌ دولتمردان و قانون‌گذاران است.

سرنوشت "قانون سلامت روان" چه شد؟

او درباره آخرین اخبار از قانون سلامت روان، تصریح کرد: این قانونی است که بیش از ۱۵ سال از آغازِ کار تدوین آن می‌گذرد. در حال حاضر لایحه سلامت روان پس از بررسی‌های کارشناسی توسط حوزه‌های مختلف جامعه‌شناسی، حقوقی، روانپزشکی، روانشناسی و... از طریق وزارت بهداشت برای بررسی‌های بیشتر کمیسیون‌های مختلف حقوقی به مجلس و دولت ارسال شده است تا تصویب نهایی صورت گیرد اما، هنوز تصمیم‌نهایی گرفته نشده است. در بررسی نهایی ممکن است قانون پذیرفته شود اما این امکان هم وجود دارد که ایراداتی به آن وارد شود و برای اصلاح مجدد،‌ عودت داده شود.

افزایش شیوع اختلالات روانپزشکی به ۲۹ درصد

وی در خصوص آخرین آمار اختلالات روانپزشکی، توضیح داد: بر اساس پیمایش ملی سلامت روان در سال ۱۳۹۰ آمار اختلالات روانپزشکی ۲۳.۶ درصد گزارش شد؛ پس از آن در سال ۱۳۹۹ هم پیمایش دیگری انجام شد که بررسی‌ها صورت گرفت ولی نتایج آخرین پیمایش ملی هنوز استخراج نشده است ولی به احتمال زیاد تا آخر سال جاری نتایج منتشر خواهد شد.

اسدی ادامه داد: البته مطالعاتی به شکل شهری و استانی در برخی نقاط کشور در سال ۱۳۹۹ انجام شده است که مشخص کرده است آمار برخی اختلالات شایع روانپزشکی(مجموع اختلالات افسردگی، مجموع اختلالات اضطرابی و...) بعد از شیوع کرونا به حدود ۲۹ درصد رسیده است؛ در واقع این روندی است که در همه جای دنیا پس از شیوع همه‌گیری رخ داده است و کشور ما هم مطابق این قاعده پیش رفته است. آمار نهایی بر اساس استاندارد جهانی که شامل مجموع اختلالات روانپزشکی در کل کشور است نیز به زودی منتشر خواهد شد.

کدام خدمات روانپزشکی رایگان ارائه می‌شود؟

او درباره خدماتی که وزارت بهداشت در حوزه سلامت روان به شکل رایگان در شبکه‌های بهداشتی ارائه می‌دهد، تصریح کرد: خدمات در چند دسته ارائه می‌شود. خدمت اول شامل آموزش و پیشگیری برای جمعیت عمومی است. خدمت دوم غربالگری و خدمت سوم ارائه خدمات درمانی به کسانی است که غربالگری آنها مثبت شده باشد و خدمت چهارم ارائه خدمات روانشناسی به طیف دیگر افراد غربال شده است. خدمات آموزش و پیشگیری در زمینه خودمراقبتی، توانمندسازی در زمینه پیشگیری از بروز اختلالات روانپزشکی، اختلال اعتیاد،‌ خودکشی و توانمندسازی در زمینه مهارت زندگی، مهارت فرزندپروری، غربالگری افرادی که ممکن است مشکلاتی از جنس اعتیاد یا خشونت خانگی داشته باشند به همه گروه‌های سنی ارائه می‌شود.

وی افزود: در صورت مثبت شدن نتیجه غربال، خدمات درمانی و دارویی از طریق پزشک آغاز می‌شود و در صورتی که فرد نیاز به خدمات مشاوره داشته باشد، این خدمات توسط کارشناسان سلامت روان که در مراکز جامع خدمات سلامت فعال هستند، بر اساس پروتکل تعریف شده ارائه می‌شود. این خدمات روانشناسی مشمول کودکانی که اختلال بیش فعالی دارند، کسانی که افسردگی و اضطراب دارند، مبتلایان به بیماری‌های وسواس، مبتلایان به اختلال دو قطبی و... می‌شود. یکی از اقدامات دیگر نیز برنامه مهارت‌های فرزندپروری است که به والدین دارای کودکان ۲ تا ۱۲ سال و ۱۲ تا ۱۸ سال ارائه می‌شود. تمامی این خدمات که توسط روانشناسان انجام می‌شود در سیستم بهداشتی و در مراکز ما رایگان است اما ویزیت پزشک بر اساس تعرفه‌های دولتی محاسبه می‌شود.

جزئیاتی از خدمات ترک مصرف مواد مخدر در شبکه بهداشتی

معاون فنی دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت با اشاره به اقداماتی که در زمینه ترک مواد مخدر در سیستم بهداشتی ارائه می‌شود، اظهار کرد: مراقبین سلامت و بهورزان برای هر فردی که به هر منظوری به مراکز بهداشتی ما نظیر خانه‌های بهداشت یا مراکز جامع سلامت مراجعه کند، پرونده سلامت تشکیل می‌دهند و بر اساس پرسشنامه‌هایی که در سامانه سیب وجود دارد در کنار سوالاتی درباره بیماری‌هایی نظیر دیابت و ... از افراد می‌پرسند، سوالات سلامت روان،‌ اعتیاد، دخانیات و مصرف الکل‌ نیز پرسیده می‌شود و به این صورت غربالگری انجام می‌شود. در صورت مثبت شدن نتیجه غربال بر اساس پروتکل‌های بهداشتی برای پیشگیری و توانمندسازی خدمات پایه سلامت در سیستم بهداشتی به شکل رایگان به فرد ارائه می‌شود. در صورتی که نیاز به درمان تخصصی مانند بررسی توسط روانپزشک یا بستری جهت ترک موادمخدر باشد فرد از سیستم بهداشتی به مراکز تخصصی ارجاع داده می‌شود و لازم است تا فرانشیز مشخص را پرداخت کند.

لزوم افزایش پوشش خدمات روانپزشکی توسط بیمه‌های مکمل

وی درباره میزان موفقیت بیمه‌ها برای پوشش داروها و خدمات روانپزشکی، بیان کرد: داروهای روانپزشکی مانند تمام داروها شامل حال بیمه می‌شود و تمام کسانی که بیمه باشند می‌توانند خدمات دارویی خود را بر اساس فرانشیز بیمه‌ای دریافت کنند. برخی خدمات روانپزشکی نظیر روان‌درمانی،‌ خانواده درمانی، اخذ تست‌ها و... در شبکه‌های بهداشتی توسط بیمه‌های پایه پوشش داده می‌شود اما مشکل ما با بیمه‌های تکمیلی است که هنوز پوششی برای این دست خدمات قائل نیستند. در بخش خصوصی نیز بیمه‌های پایه خیلی از خدماتی که در مراکز دولتی تحت پوشش است را، پوشش نمی‌دهند.

وقتی اهمیت مُد، بیش از سلامت روان است...

او با اشاره به اینکه سواد سلامت روان در جامعه پایین است،‌ تصریح کرد: متاسفانه آگاهی کافی وجود ندارد. یکی از مهم ترین ضعف‌ها به طور کلی در حوزه سلامت این است که سطح سواد سلامت جامعه نسبت به خیلی چیزها پایین‌تر است و این در حالی است که افراد آگاهی خود درباره آرایش،‌ مُد، فضای مجازی و... را افزایش‌ داده‌اند اما از سلامت غافل شده‌اند. این در حالی است که سواد سلامت روان در کنار سواد کلی سلامت بازهم در جمعیت عمومی پایین‌تر است و به همین دلیل بسیاری از افراد شاید متوجه نشوند مشکلی که دارند یک اختلال روانپزشکی نظیر وسواس،‌ افسردگی یا ... است و خیلی وقت‌ها هم قبول نمی‌کنند مشکلی دارند و از این رو برای دریافت خدمات یا کمتر به مراکز ما مراجعه می‌کنند یا به طور کلی مراجعه نمی‌کنند.

وی با بیان اینکه افزایش سواد سلامت روان یکی از مهم‌ترین اهداف وزارت بهداشت است،‌ گفت: در این زمینه تلاش کردیم تا از طریق استقرار کارشناسان سلامت روان در مراکز جامع خدمات سلامت اقدامات آموزشی،‌ پیشگیری و توانمندسازی جامعه را دنبال کنیم؛ البته باید رسانه‌های فراگیر نیز در کنار ما باشند که تاکنون کمتر این اتفاق رخ داده است.

تاثیرات دنباله‌دار همه‌گیری کرونا در سال‌های آتی

اسدی با تاکید بر تاثیرات مستقیم کرونا بر سلامت روان جوامع،‌ تصریح کرد: به قطع تاثیرات بیشتر این همه‌گیری، تازه از این به بعد مشخص خواهد شد. کرونا طی حدود دو سال و نیم گذشته در همه جوامع تاثیرات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و... زیادی به دنبال داشته است که سبب می‌شود آسیب‌های روانی و اجتماعی پس از کرونا در آینده نیز بیشتر شود. به دلیل محدودیت‌های صورت گرفته زمینه مشکلات فرهنگی و اقتصادی، شکاف طبقاتی، فقر، مرگ و میر افراد و سوگ‌های پیچیده به دنبال از دست دادن افراد خانواده و... به وجود آمد که سبب می‌شود عوارض و آسیب‌های پسا کرونا تا سال‌ها بعد هم ادامه یابد.

اقدامات وزارت بهداشت برای کاهش عوارض سوگ پیچیده

وی درباره برنامه‌های وزارت بهداشت درخصوص سلامت روان، گفت: برنامه‌های ما پس از طرح تحول سلامت در نظام شبکه جاری است و بیشتر جنبه‌های پیشگیری دارد. پس از همه گیری کرونا اما برخی برنامه‌ها نیز به شکل اختصاصی به خدمات ما اضافه شد؛ به عنوان مثال برنامه مداخلاتی پیشگیری از سوگ برای خانواده‌هایی است که عضوی را به دلیل ابتلا به کرونا از دست دادند از اردیبهشت ۱۳۹۹ به خدمات ما اضافه شد و بالغ بر ۳۵۰ هزار خانواده با این شرایط شناسایی شدند و کارشناسان سلامت روان ما طبق پروتکل برای پیشگیری از سوگ پیچیده با آنها تماس گرفتند و مشاوره‌هایی به آنها ارائه دادند.

وی افزود: برنامه دیگری برای بیماران بهبود یافته کرونا هم تدوین شد. برنامه دیگر نیز ارائه مشاوره تلفنی بود که از طریق سامانه ۴۰۳۰ با همکاری ستاد اجرایی فرمان امام دنبال شد و کارشناسان سلامت روان از اسفند ۱۳۹۸ پشت خط ۴۰۳۰ قرار گرفتند تا خدماتی برای کنترل استرس ناشی از کووید۱۹ به مردم ارائه دهند. تمام خدمات ذکر شده هنوز هم ادامه دارد.

او ادامه داد: برنامه جدیدی هم با همکاری معاونت درمان و معاونت پرستاری تحت عنوان مداخلات روانشناختی برای کادر بهداشت و درمان درگیر در دوره کرونا تدوین شده است.

روزشمار هفته سلامت روان

معاون فنی دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت با اشاره به اینکه ۱۸ تا ۲۴ مهرماه به مناسبت هفته سلامت روان روزشماری برای این هفته تعیین شده است در خاتمه، بیان کرد: ۱۸ مهرماه تحت عنوان " نقش سیاست‌گذاران در تحقق عدالت در سلامت"، ۱۹ مهرماه تحت عنوان " نظام مراقبت‌های بهداشتی اولیه رویکردی عدالت محور برای دسترسی به خدمات سلامت روان"، ۲۰ مهر تحت عنوان " سلامت روان و بهزیستی همگانی در دوران پساکرونا "، ۲۱ مهر تحت عنوان " تاثیر روابط سالم والدین و فرزندان در تحکیم خانواده"، ۲۲ مهر تحت عنوان " سلامت معنوی و پیشگیری از بیماری‌های روانپزشکی، ۲۳ مهر تحت عنوان "نقش سازمان‌های مردم‌نهاد و انجمن‌های علمی در ارتقای سلامت روان و بهزیستی جامعه" و ۲۴ مهر تحت عنوان " خود مراقبتی و نقش آن در ارتقای سلامت روان جامعه" است.